Za spektakularnym wzrostem oczekiwań finansowych wykonawców nie stoją zmiany cen czynników produkcji, lecz zjawiska ekonomiczno-gospodarcze.
W roku 2018 ceny usług w budownictwie poszybowały w górę. Czytając artykuły i komentarze w prasie na temat aktualnej sytuacji w budownictwie, można odnieść wrażenie, że przyczyną rosnących cen w budownictwie jest przede wszystkim wzrost cen materiałów budowlanych i kosztów robocizny. Czy rzeczywiście ten wzrost ma tak znaczący wpływ na ceny robót budowlanych, pozwalający uzasadnić oferty wykonawców z wynagrodzeniem wyższym o 20-30% od wynagrodzeń sprzed roku, a nawet w skrajnych przypadkach o 200-300%? Analizując ceny i koszty prezentowane przez firmę Orgbud-Serwis monitorującą rynek budowlany, uznać należy, że na przestrzeni ostatniego roku (porównywano ceny IV kwartału 2017 r. i 2018 r.) ceny obiektów kubaturowych wzrosty średnio od 4,2 do 5,4% w zależności od grupy badanych obiektów (budynki wielorodzinne, jednorodzinne, handlowo-usługowe, użyteczności publicznej, warsztatowe).
W przypadku robót inżynieryjnych ceny wzrosły w przedziale od 1,7 do 7,9% w zależności od zastosowanej technologii (rodzaj materiału, sposób wykonania wykopu) oraz lokalizacji (teren zabudowany, teren niezabudowany).
Z kolei wzrosty cen robót drogowych oscylowały na poziomie 5-8% w zależności od zastosowanej technologii.
Według publikacji Głównego Urzędu Statystycznego pt. „Ceny robót budowlano-montażowych i obiektów budowlanych” wskaźniki wzrostu cen obiektów kubaturowych były nieco niższe niż prezentowane przez Orgbud-Serwis, mniej więcej na poziomie 3,6-4,8%, wskaźniki wzrostu cen robót drogowych na poziomie 3,2-3,7%. Do robót inżynieryjnych trudno się odnieść ze względu na niewielką ich reprezentację w publikacji. Biorąc powyższe pod uwagę, można uznać, że wyniki podawane przez oba te źródła są zbieżne.
Ceny czynników produkcji
Prezentacje firmy Orgbud-Serwis wskazują, że ogółem wartość materiałów użytych do budowy obiektów kubaturowych wzrosła między IV kwartałem 2017 r. a IV kwartałem 2018 r. od 1,7 do 3,7%, a przy obiektach inżynieryjnych od 1 do 5,8%. Jeśli chodzi o konkretne materiały to zmiany ich cen na przestrzeni roku były mocno zróżnicowane. Uzależnione były one od czynników obiektywnych, np. od zmienności cen surowców do produkcji, kosztów energii i paliw, konkurencyjności materiału na rynku, pór roku, i subiektywnych, dotyczących konkretnego producenta, jego pozycji na rynku, prowadzonej polityki sprzedaży, kosztów pracy w danym przedsiębiorstwie itd.
Reasumując, na przestrzeni ostatniego roku wyraźnie wzrosły ceny ceramiki, przykładowo – ceny cegieł budowlanych pełnych poszły w górę w granicach 5,5%, pustaków Porotherm w przedziale od 11 do 23%, pustaków Mega-Max od 21 do 40%, pustaków Keraterm od 19 do 31%. Zwiększyły się również ceny innych materiałów stosowanych przy wznoszeniu ścian, m.in. ceny bloków wapienno-piaskowych notowano na poziomie od 11 do 19% wyższym niż przed rokiem, bloczków z betonu komórkowego od 10 do 18%, bloczków keramzyto-betonowych od 11 do 40%.
Ceny materiałów docieplających, przykładowo płyt z wełny mineralnej, nie pozostały w tyle za ceramiką, wzrastając od 11 do 22%. W dynamice wzrostu dorównywały im również ceny szkła płaskiego, których zmiany szacuje się w przedziale od 14 do 22%. Nieco mniej wzrosły ceny płyt OSB – w przedziale od 15 do 16%, i ceny płyt wiórowych prasowanych – od 6,9 do 9,7%.
Czytaj też: Koszty budowy w minionym roku trochę wyższe
Na rynku stali również odnotowano dużą zmienność, przykładowo ceny kształtowników wzrosły średnio od 5% do nawet 10%, prętów żebrowanych do zbrojenia betonu od 8,4 do 10%, blach czarnych, ocynkowanych, trapezowych od 10 do 14% (wykres).
W budownictwie drogowym ważącym materiałem są asfalty, których ceny wzrosły w badanym okresie o ok. 33-36% i spowodowały wzrost cen mieszanek mineralno-asfaltowych o 10-15% (wykres).
Teraz jednak monitoring rynku wskazuje, że w dwóch pierwszych miesiącach I kwartału 2019 r. nastąpiła znaczna korekta cen asfaltów podobnie jak cen stali. Bez względu na rodzaj inwestycji kluczowym materiałem w budownictwie są kruszywa do betonów, zapraw, do drogownictwa; ceny kruszyw w badanym okresie wzrosły od 5 do 13% w przypadku piasków do zapraw, a nawet 17% w przypadku kruszyw łamanych do betonów.
Na rynku jest jednak większość materiałów budowlanych, których ceny wzrosły w znikomym stopniu lub nawet spadły, na co przykładem mogą być folie budowlane czy też ogólnie chemia budowlana, niektóre materiały stosowane przy robotach inżynieryjnych, np. rury kanalizacyjne strukturalne z PE, rury PVC i z PP kształtki z PVC i PP rury drenażowe z PP a także rury aluminiowe, maty i otuliny z wełny mineralnej, otuliny poliuretanowe.
Ta nierównomiemość w zmianach cen materiałów spowodowała, że wartość materiałów użytych do budowy obiektów budowlanych wzrosła na przestrzeni roku tylko o kilka procent. Podsumowując, to nie zmiany cen materiałów budowlanych są przyczyną spektakularnych obecnie wzrostów cen w budownictwie, chociaż oczywiście one też mają swój w tym udział.
Stawki robocizny kosztorysowej i ceny pracy sprzętu
Kolejnym czynnikiem wpływającym na ceny robót budowlanych są stawki robocizny kosztorysowej, które w ciągu ostatniego roku, wg notowań Orgbud-Serwis, zwiększyły się w przedziale średnio od 9,20 do 9,86% w zależności od branży robót. Zmiany te spowodowane zostały spadkiem bezrobocia, zaostrzeniem przepisów dotyczących zatrudniania przez firmy budowlane robotników etatowych oraz urzędową regulacją wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Podkreślić trzeba, że zaprezentowane wyniki uzyskano przez analizę uśrednionych stawek robocizny kosztorysowej, opartych na szerokim materiale źródłowym zbieranym przez Orgbud-Serwis. Podstawą są informacje z zawartych umów o roboty budowlane w danym kwartale, pochodzące zarówno z przedsiębiorstw budowlanych o różnej formie własności, jak również z jednostek budżetowych zlokalizowanych na obszarze całego kraju. W tym miejscu należy dodać (co niejednokrotnie podkreśla zespół prowadzący badania rynku), że w materiale źródłowym stanowiącym podstawę określenia średnich stawek odrzucane są stawki niższe, niż wynikają z najniższej płacy z uwzględnieniem obciążeń po stronie pracodawcy. Informacja o nich, mimo że są pomijane w obliczeniach analitycznych, również prezentowana jest w Biuletynie Cenowym Budownictwa autorstwa Orgbud-Serwis, co daje kosztorysantom pełen obraz aktualnej sytuacji.
Powracając do tematu, ceny pracy sprzętu wzrosły jedynie o kilka procent, najczęściej w przedziale 2-3%.
Tak więc zmiany stawek robocizny kosztorysowej poniżej progu 10% w ciągu roku i pracy sprzętu w przedziale 2-3% nie tłumaczą, podobnie jak zmiany cen materiałów, sytuacji cenowo-kosztowej w budownictwie, z którą mamy w tej chwili do czynienia.
Podsumowanie
W 2018 r. wzrosły ceny czynników produkcji (materiałów, pracy sprzętu, stawki kosztorysowe robocizny), przyczyniając się do wzrostu cen robót w budownictwie. Jak wykazały jednak analizy, za spektakularnym wzrostem oczekiwań finansowych wykonawców nie stoją zmiany cen czynników produkcji, lecz zjawiska ekonomiczno-gospodarcze, które wystąpiły w ostatnim czasie na obszarze budownictwa. Jakie są to zjawiska i czym należy tłumaczyć wysokie ceny w budownictwie to pytania, na które będzie odpowiedź w drugiej części artykułu.
Renata Niemczyk
