Niedostateczne zasoby wodne w Polsce i stosunkowo mała liczba zbiorników wodnych wymuszają szczególną troskę o budowle piętrzące, dzięki którym istnieją zbiorniki. Dla zapewnienia właściwych warunków użytkowania budowli, w tym uniknięcia katastrofy, przeprowadzane są oceny stanu technicznego i oceny stanu ich bezpieczeństwa.
Niedostateczne zasoby wodne w Polsce i stosunkowo mała liczba zbiorników wodnych wymuszają szczególną troskę o budowle piętrzące, dzięki którym istnieją zbiorniki. Dla zapewnienia właściwych warunków użytkowania budowli, w tym uniknięcia katastrofy, przeprowadzane są oceny stanu technicznego i oceny stanu ich bezpieczeństwa.
Stopień wodny Dębe na Narwi – fragment zapory ziemnej, jaz i elektrownia wodna (fot. W. Kryński)
Podstawowy wskaźnik charakteryzujący zasoby wodne danego kraju, jakim jest średni odpływ wody na 1 mieszkańca, wynosi dla Polski ok. 1600 m3/r, przy średnich wielkościach tego odpływu dla świata – 6750 m3/r. i Europy – 4560 m3/r.
Mamy w kraju 99 dużych zbiorników wodnych o pojemnościach całkowitych większych od 2 milionów m3. Zbiorniki te istnieją dzięki stopniom wodnym, będącym zespołami budowli piętrzących, przepuszczających i wykorzystujących wodę. Przykładowo -stopień wodny Włocławek, tworzący zbiornik wodny o nazwie Jezioro Włocławskie, składa się z: 1) zapory ziemnej (19,0 m wysokości i 650 m długości), 2) budowli upustowej w postaci 10-przęsłowego jazu (23,0 m wysokości, 254 m długości), 3) filara działowego z przepławką dla ryb, 4) elektrowni wodnej (33,7 m wysokości, 100,0 m długości) i 5) śluzy żeglugowej.
W Polsce, w zależności od wymagań dotyczących głównie bezpieczeństwa, budowle piętrzące (zapory, jazy oraz wchodzące w skład stopni wodnych: elektrownie wodne, śluzy, filary działowe oraz ujęcia wody) zaliczane są do czterech klas ważności (I, II, III, IV). Klasa I – to budowle najniższe o piętrzeniu większym od 30 lub 20 m, w zależności od podłoża. Klasa IV to budowle o piętrzeniu 2 do 5 m.
Inne elementy klasyfikacji podane są w tabeli 1 rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa [4]. Według danych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, w Polsce istnieje ok. 2500 budowli piętrzących wodę wysokości powyżej 1 m.
Budowle klasy I i II, będące własnością Skarbu Państwa, a zarządzane przez Ministra Środowiska, są z mocy ustawy Prawo wodne (art. 64 ust. 4) kontrolowane i oceniane ze względu na stan techniczny i stan bezpieczeństwa przez ośrodek technicznej kontroli zapór Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (OTKZ-IMGW). Opracowuje on każdego roku oceny dla ok. 60 obiektów budowlanych gospodarki wodnej, podległych Ministrowi Środowiska, i dla ok. 30 obiektów (na zlecenie) spoza resortu (głównie energetyki). Oceny te obejmują około 250 budowli piętrzących.
Jest to tylko 10% polskich budowli piętrzących. Pozostałe budowle, zgodnie z ustawą Prawo budowlane, powinny być kontrolowane i oceniane przez rzeczoznawców budowlanych i inżynierów z uprawnieniami budowlanymi w odpowiedniej specjalności. Praktyka wykazuje, że warunki te nie są dotrzymywane i wiele ocen jest wykonywanych przez osoby niekompetentne bądź też wykonywane oceny nie spełniają wymaganych kryteriów.
OTKZ-IMGW opracowuje każdego roku dla Ministra Środowiska „Raport o stanie budowli” (jemu podległych), stosując skalę ocen:
przy ocenach stanu technicznego: bardzo dobry (10-9), dobry (8-7), zadowalający (6-5), niedostateczny (4-2);
przy ocenach stanu zagrożenia: nie zagraża (10-8), może zagrażać (7-5), zagrożony (4-2).
Ocenie podlegają: podłoże budowli, korpus budowli, urządzenia prze-ciwfiltracyjne, urządzenia drenażowe, urządzenia do przepuszczania wody, skarpy i otoczenie, urządzenia pomiarowe. (…)
doc. dr inż. WIESŁAW DEPCZYŃSKI
mgr inż. WŁADYSŁAW JANKOWSKI
Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór IMGW w Warszawie
Zamów
prenumeratę
Więcej – czytaj w „Inżynierze budownictwa”, lipiec – sierpień 2006.
