Dachówka a spadek dachu

Dachówki wkomponowały się w nasz krajobraz już na stałe. Nieważne czy ceramiczne czy betonowe, są z nami od bardzo daw­na. Niegdyś wyrabiane ręcznie przez rzemieślników, teraz produkowane w wyspecjalizowanych zakładach pro­dukcyjnych. Jednak skład surowcowy pozostał niezmienny. W przypadku dachówek ceramicznych jest to glina, a w przypadku betonowych – cement. Jednak nie na każdym dachu moż­na spotkać dachówki. Na niektórych jest blachodachówka, blacha płaska, a na jeszcze innych gont bitumiczny. Czym to jest spowodowane i dlacze­go tak jest? W pewnej mierze jest to uwarunkowane gustami inwestorów, ale czasami jest to zależne od przyczyn technicznych i na tym aspekcie chciałbym się skupić.

Dachówka betonowa, a w zasadzie jej techniczne aspekty nie są jakieś bardzo skomplikowane. Ot, zwykła mieszanina piasku, cementu oraz barwnika. W niektórych modelach wy­stępuje również specjalna warstwa wygładzająca.

Fot. 1 Od lewej dachówki betonowe: Euronit Profil S Duratop, Braas Bałtycka

Kształt dachówki oraz jej wymiary mają bezpośredni wpływ na to, na jakim dachu można taką dachówkę zastosować. Aby to wyjaśnić, należy zacząć od podstawowego podziału da­chów na spadziste oraz płaskie. Pła­skimi nazywamy te, których spadek wynosi mniej niż 10 stopni. Wszystkie dachy o spadzie powyżej 10 stopni nazywamy dachami spadzistymi. Dachówki z założenia można stosować tylko na dachach spadzistych. Do kry­cia dachów płaskich są zalecane inne materiały.

W każdym przypadku graniczną war­tością spadku dachu, na którym mo­żemy położyć dachówkę (obojętnie czy ceramiczną czy cementową), jest 10 stopni. Jednak jest jeszcze coś, co nazywa się zalecanym pochyleniem po­łaci dachowej. To zalecane pochylenie połaci dachowej dla dachówek betono­wych wynosi najczęściej 22 stopnie. Jest to wartość graniczna, dla której nie trzeba wykonywać pod dachówką pełnego szalunku z warstwą hydro- izolacyjną. Innymi słowy można zasto­sować folię wstępnego krycia (FWK). Dlaczego jest to tak ważne?

Wbrew pozorom dachówka nie jest zu­pełnie szczelnym pokryciem. Sposób jej układania, a także kształt sprawia­ją, że między poszczególnymi dachów­kami są niewielkie szpary, przez które woda jest w stanie się dostać pod po­krycie dachowe. Jeżeli jednak spadek dachu jest wystarczająco duży, woda ma to zadanie utrudnione. Opadom deszczu najczęściej towarzyszy wiatr. Rzadko kiedy deszcz pada pionowo w dół. Jeżeli wiatr jest silny, potra­fi wdmuchać wodę opadową pod da­chówkę lub pod gąsior. Ogólnie panuje zasada – im dach bardziej płaski, tym większa jest zakładka na dachówce. Może łatwiej będzie to zrozumieć na konkretnym przykładzie z karty tech­nicznej firmy Monier (Braas).

Fot. 2 Dachówka płaska Braas Tegalit

Wymiary dachówki betonowej wynoszą 332 x 420 mm (szerokość i długość). Przy najmniejszym zalecanym spadku dachu, wynoszącym 22 stopnie, oraz poniżej niego zakładka wzdłużna na dachówce powinna wynosić 100-108 mm, ale przy spadku dachu wynoszą­cym powyżej 30 stopni taką zakład­kę można już zmniejszyć do 75 mm. „Zarabiamy” zatem 30 mm na każdej dachówce (przekłada się to bezpo­średnio na zużycie dachówek na metr kwadratowy). Oprócz faktu, że wiatr jest podstawowym czynnikiem, który może spowodować podciekanie wody opadowej, istnieje również zjawisko kapilarnego podciągania wody. Zjawi­sko to występuje przy powierzchniach porowatych i zależy od ilości porów w materiale oraz ich średnicy. Da­chówka betonowa jest niewątpliwie materiałem porowatym, zjawisko to jest więc dobrze znane producentom. Właśnie kapilarne podciąganie wody ma bezpośredni wpływ na zależność między spadkiem dachu a rodzajem pokrycia. Upraszczając – im dach bardziej spadzisty, tym jest bezpiecz­niejszy.

Trochę inaczej sprawa wygląda w przypadku dachówek betonowych płaskich. Poniżej przykład.

W przypadku dachówek płaskich war­tością graniczną spadku dachu (za­lecaną) jest 25 stopni, a najniższą dopuszczalną – 15 stopni. Dlaczego wartości są niższe? Ponieważ kon­strukcja dachówki, a ściślej jej zam­ków sprawia, że woda może łatwiej dostać się pod pokrycie dachowe. Patrząc na fot. 1, można zauważyć, że zamek boczny dachówki jest przy­krywany i schowany przez kolejną da­chówkę. Na zdjęciu dachówki płaskiej (fot. 2) widać, że zamek pozostaje na wierzchu. Takie ukształtowanie po­woduje, że wszyscy producenci tego typu dachówek zalecają, aby układać je z przesunięciem o pół dachówki w każdym rzędzie. Dopuszczają oczy­wiście ułożenie dachówki tak jak gla­zury w łazience (gdzie fugi się pokry­wają), jednak takie rozwiązanie może powodować później trudności w wy­egzekwowaniu gwarancji, gdyby coś się wydarzyło na dachu. Pozostałe zasady układania płaskich dachówek są takie same jak innych.

Fot. 3 Dachówka ceramiczna (archiwum Wienerberger Ceramika Budowlana)

Teraz kilka słów o materiałach do wstępnego krycia, które są nieodzow­ną częścią pokrycia dachowego. Jeże­li spadek danego dachu jest powyżej zalecanego dla danej dachówki, to mamy bardzo szeroki wybór: można zastosować pełny szalunek z desek, płyty OSB czy sklejki, na taki szalunek można użyć tradycyjnej papy bądź folii wstępnego krycia (FWK). Jeżeli jednak spadek ma wartość na pograniczu dopuszczalnego, wtedy obowiązko­wo musi być zrobiony pełny szalunek jako wstępne pokrycie. Dzieje się tak, ponieważ pod pokryciem z dachówki (czy blachodachówki) zawsze będzie się skraplała para wodna i te skropliny muszą zostać jakoś odprowadzone poza obręb dachu. Tę funkcję spełnia właśnie wstępne krycie. Jeżeli spadek dachu jest niewielki, znów może wy­stąpić zjawisko kapilarnego podciąga­nia wody, ale tym razem na warstwie krycia wstępnego. Można temu za­radzić, stosując np. FWK z warstwą kleju albo robić większe zakłady na FWK lub papie. Tak czy inaczej znów wracamy do sedna sprawy – im dach bardziej stromy, tym bezpieczniejszy. Trochę inaczej wygląda sprawa w przypadku dachówek ceramicz­nych. Te produkowane obecnie mają inną konstrukcję od produkowanych dawniej oraz od dachówek betono­wych. Dachówka ceramiczna zawsze ma dwa zamki – podłużny i poprzecz­ny. Taka konstrukcja sprawia, że ma szersze zastosowanie.

W zasadzie większość dachówek ce­ramicznych może być stosowana przy spadku dachu wynoszącym 10 stopni i to bez żadnych zabiegów dodatkowych (mam tu na myśli pełne szalunki). Konstrukcja zamków, ich wysokość sprawiają, że ryzyko kapi­larnego podciągania wody jest prak­tycznie równe zeru. Dlatego dachówki ceramiczne mogą być stosowane na dachach o mniejszym kącie nachyle­nia, niż ma to miejsce w przypadku dachówek betonowych. Oczywiście wśród dachówek poszczególnych pro­ducentów występują różnice techno­logiczne w konstrukcji zamków, jednak z zasady dachówki ceramiczne można kłaść na dachach o małym kącie spad­ku. Większość zasad układania dachó­wek ceramicznych zakładkowych jest jednakowa dla dachówek różnych pro­ducentów, mogą się różnić niewielki­mi szczegółami, które nie wpływają w znaczący sposób na technologię krycia.

Fot. 4 Karpiówka (archiwum Wienerberger Ceramika Budowlana)

Szczególny rodzaj dachówek cera­micznych stanowi jednak dachówka karpiówka.

Karpiówka ma szczególne właściwości i szczególne są wymagania dotyczą­ce jej stosowania: wymaga specjalnej konstrukcji dachowej. Jest to spowo­dowane jej wagą. Wbrew pozorom jest to najcięższe pokrycie. Waga jednego metra kwadratowego waha się w gra­nicach 60-70 kg. A zatem dach musi być zaprojektowany pod kątem właś­nie tej dachówki. Drugą jakże istotną sprawą jest to, że dachówka karpiówka w ogóle nie posiada zamków, co w zna­czący sposób ogranicza jej stosowanie na dachach o małym kącie nachylenia. Można stwierdzić, że te dachówki po­winny być kładzione na dachach, któ­rych spadek wynosi minimum 30 stop­ni. Producenci dopuszczają wprawdzie niższe wartości spadku, ale z mojego doświadczenia wiem, że nie zawsze się to sprawdza. Karpiówki można układać na dachach w dwóch wariantach – kry­cie w koronkę i w łuskę.

Fot. 5 Lukarna typu wole oko (archiwum firmy Braas)

Zarówno przy kryciu w koronkę, jak i w łuskę zasada krycia i zachowa­nia minimalnego spadku dachu jest taka sama. Zużycie dachówek na je­den metr kwadratowy również. Mi­nimalny spadek dachu dla dachówek karpiówek wynika z faktu, że woda spada po tych dachówkach jedynie za pomocą grawitacji, a że karpiówka nie ma żadnych zamków, woda ma doskonałe warunki, aby penetrować przestrzeń między dachówkami. Z tej samej przyczyny również przy lukarnie typu wole oko (fot. 5) nale­ży bezwzględnie lukarnę odeskować i zrobić na niej szczelne wstępne krycie (najlepiej z papy termozgrze­walnej), ponieważ w przeciwnym przypadku woda dostanie się pod pokrycie.

Rys. Krycie karpiówką

Podsumowując, należy stwierdzić, że dachówkę stosuje się raczej na da­chach o większym kącie nachylenia. Minimalny spadek dachu dla dachó­wek betonowych wynosi 22 stopnie, dla dachówek ceramicznych (oprócz karpiówki i dachówek płaskich) – 10 stopni.

Jednak dla bezpieczeństwa i wygody dach pod dachówkę powinien mieć spadek wynoszący minimum 25 stop­ni. Unikniemy wtedy niepotrzebnych nerwów i rozczarowań wynikających z przeciekającego dachu. Warto wy­bierać dachówki, ponieważ są prak­tyczne, ładne i sprawiają, że budynek nabiera niepowtarzalnego charakteru oraz wyglądu.

Mariusz Półtorak

ekspert serwisu DACHY.org