Po co nam etyka?

Etyka ma charakter ponadczasowy i uniwersalny. Etyka (słowo pochodzenia greckiego: ethos – zwyczaj) to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.

Najstarszą spisaną etyką zawodową jest etyka lekarska, której zasady sformułował Hipokrates w latach 460-377 p.n.e. Drugą z kolei jest etyka adwokacka spisana przez Cycerona w latach 106-43 p.n.e. W okresie średniowiecza poziom wymagań etycznych w ramach życia zawodowego kształtowały cechy. Można powiedzieć, że podstawowe zasady dla inżynierów budownictwa datują się od tego czasu. Tak więc jesteśmy najmłodsi w tym towarzystwie.

Artykuł 17. Konstytucji RP z 1997 roku w pkt. 1.: W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

Etyka wpływa na nasz wizerunek, na to, jacy jesteśmy, czy jesteśmy szanowani przez społeczeństwo, jak się wpisujemy w jego funkcjonowanie oraz jak wyglądają relacje pomiędzy nami, członkami Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Wyróżnienie, jakim obdarowano nasz zawód, przypisując mu z mocy ustawy cechy zawodu zaufania publicznego, zobowiązuje.

Zachowanie podstawowych standardów etyki jest naszym obowiązkiem.

© Rawpixel.com – Fotolia.com

Etyka jest jednym z najważniejszych elementów każdego zawodu, określa wartości, według których powinniśmy postępować, wyznacza nam ograniczenia, które mają powodować, że będziemy przyjmowanie dodatkowych korzyści majątkowych od innych podmiotów za usługi, które wykonujemy na rzecz naszego pracodawcy, można oceniać jako przestrzeganie zasad moralnych? Czy to jest etyczne zachowanie? Czy osoby stosujące takie praktyki nie powinny być zobowiązane do poinformowania o tym swojego kontrahenta. Być może nie byłoby to już tak naganne. Tylko transparentność naszych działań nas uwiarygodni, a to buduje wizerunek oraz dobre postrzeganie nas jako reprezentantów zawodu zaufania publicznego.

To przykłady, z którymi niejeden z nas się spotkał. Inżynier budownictwa wykonuje zawód zaufania publicznego, któremu powinna towarzyszyć wysoka pozycja tego zawodu w świadomości społecznej. Niestety, zdarzają się przypadki niestarannego wykonywania swoich obowiązków lub nieetycznych postępowań niektórych inżynierów, co podważa autorytet całego środowiska, a to z kolei jest bardzo poważną przeszkodą w wykonywaniu zawodu.

Etyki zawodowe zawierają reguły dotyczące technicznych norm wykonywania zawodu, określające relację grupy zawodowej do społeczeństwa oraz profesjonalisty do konsumenta jego usług, a także zasady wyznaczające relacje między przedstawicielami danego zawodu. Reguły te, formułowane w interesie ogólnym oraz osób korzystających z usług profesjonalistów, powinny zawierać treści formułujące konkretne obowiązki, zakazy oraz normy moralne.

Etyka zawodowa nie może zawierać norm niebędących normami etyki ogólnej, bo uczciwość, rzetelność, zaufanie czy dobro mają charakter ponadczasowy i uniwersalny. Oczywiście jest wiele uwarunkowań zewnętrznych powodujących zachowania, które jedni uważają za nieetyczne czy też niemoralne, ale to bierze się z pozycji, z jakiej to postrzegamy, drugim natomiast to nie przeszkadza i przechodzą obok takiego zachowania bezkrytycznie.

Jakże często zamiast starać się dawać produkt za cenę, która powinna być jemu dedykowana, tzn. aby dać najlepszy produkt, spełniający wysokie standardy i zapewniający jak najekonomiczniejsze oraz najdłuższe korzystanie z niego, dajemy produkt o wątpliwej jakości i wartości.

Czy to jest etyczne? Jak nasza etyka i moralność ma się do tego. Warto o tym pomyśleć i podyskutować.

Budownictwo to nie tylko wykonujący samodzielne funkcje, ale również całe jego otoczenie. Jak wpływać na właściwe działania całego środowiska związanego z tą jakże ważną gałęzią gospodarki to też problem do rozwiązania dla tych, którym wartości moralne i etyczne nie pozostają obojętne. Niech rzuci kamieniem ten, który jest bez winy. Ale czy nie warto zająć się poważnie tym tematem? Czy poprawa w tym względzie może wpłynąć na lepsze postrzeganie całego naszego środowiska? Jak czują się ci nasi koledzy, którzy są winni niejednej upadłości różnej wielkości firm, tych rodzinnych i tych większych? Pytań jest bardzo wiele. Nie ma odpowiedzi jednoznacznej i nie ma możliwości naprawy natychmiast, ale czy mamy nie podejmować tych tematów. Spróbujmy odpowiedzieć sobie na te i wiele innych pytań i zastanówmy się, co zrobić. To niewątpliwie długa droga, ale warto ją przejść. Ideału nie osiągniemy. Chyba najwyższy już czas powiedzieć sobie trochę prawdy na temat naszego zachowania, by móc spokojniej patrzeć w przyszłość naszego zawodu.

Tym artykułem chciałbym zainicjować szeroką, o zasięgu krajowym, dyskusję środowiska inżynierów budownictwa na ten temat.

Uchwałą nr 18/R/18 Krajowej Rady PIIB z dnia 05.09.2018 r. powołano Komisję ds. Etyki Krajowej Rady PIIB. Naszym wręcz obowiązkiem jest stworzenie solidnej, ukonstytuowanej statutem Komisji ds. Etyki, powołanej do życia w celu oceny postępowania inżynierów budownictwa w zakresie naruszenia zasad etyki zawodowej i niestosowania się do powszechnie obowiązujących norm moralnych związanych z wykonywaniem naszej pracy.

Według mnie ocenie podlegać powinna całość zagadnień naszej pracy, a nie tylko to, co związane jest z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Jestem też zwolennikiem dużej samodzielności działań takiej komisji, ale oczywiście nie może ona i nie zamierza wkraczać w kompetencje rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Warto dodać, że zarówno lekarze, jak i prawnicy posiadają komisję etyki niezależnie od rzecznika odpowiedzialności zawodowej, i to od starszych samorządów zawodowych należy brać przykład.

Zadania komisji etyki (lekarzy):

• przygotowywanie opinii dla organów Izby Lekarskiej w sprawach środowiska lekarskiego dotyczących etyki lekarskiej;
• przedstawianie wniosków oraz projektów uchwał organów samorządu lekarskiego w sprawach dotyczących etyki lekarskiej;
• ocena zgodności postępowania członków Izby Lekarskiej z zasadami etyki lekarskiej w sprawach nieobjętych działaniem rzecznika odpowiedzialności zawodowej;
• współpraca z rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej;
• uczestnictwo w pracach eksperckich i konferencjach dotyczących etyki lekarskiej;
• organizacja kształcenia z zakresu etyki lekarskiej;
• popularyzacja zasad etyki lekarskiej w środowisku, w tym poprzez działalność publicystyczną członków komisji;
• rozpatrywanie innych spraw napływających do komisji.

Takie zadania ma komisja etyki w Izbie Lekarskiej. Wystarczy zmienić tylko nazwę samorządu i kompetencje już mamy. Pozostałe zadania zostały określone w § 2. Uchwały powołującej Komisję ds. Etyki (przywoływanej wcześniej).

Etyka to pewnego rodzaju świadomość. Jak ją wyrobić, aby była zgodna z zasadami ustalonymi w Kodeksie Etyki, to jedno z zadań, jakie stoi przed Komisją ds. Etyki.

Uważam, że nie będziemy w pełni wiarygodni, jeśli nie wypracujemy sobie skutecznych narzędzi, pozwalających ukonstytuowanej grupie stać na straży najwyższych standardów w wykonywaniu naszego zawodu. To bardzo trudne zadanie, bo przecież nikt z nas nie jest ideałem. Czasami powinniśmy skorzystać z oceny osób postronnych, parających się etyką naukowo czy też zawodowo, ale specyfika naszego zawodu wymaga przy tej ocenie naszej obecności.

W końcu ktoś z was powie: przecież mamy Kodeks Etyki. Wystarczy go tylko przestrzegać. Oczywiście, tylko jak do tego doprowadzić?

mgr inż. Piotr Zwoździak

członek Krajowej Komisji ds. Etyki, Dolnośląska OIIB