Błędy projektowe a terminy wykonania prac budowlanych

Proces inwestycyjny obejmujący budowę obiektu zawiera też etap związany z opracowaniem projektu budowlanego, który jest podstawą dalszych działań związanych z uzyskaniem pozwolenia na budowę oraz wykonaniem obiektu budowlanego. Dlatego w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo budowlane (dalej: Pb) projektant jest jednym z głównych uczestników procesu budowlanego. To projektant na zlecenie inwestora opracowuje projekt budowlany i odpowiada za jakość projektu oraz zastosowane rozwiązania projektowe. Podstawowym obowiązkiem projektanta jest opracowanie projektu budowlanego w sposób zgody z wymogami Pb, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego (np. decyzji w warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych etc.), obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej (art. 20 ust. 1 pkt 1 Pb). Projektant ma także obowiązek określenia obszaru oddziaływania obiektu oraz uzyskania wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów, np. uzgodnienie projektu pod względem ochrony przeciwpożarowej (art. 20 ust. 1 pkt 1c i 2 Pb). Jego obowiązkiem jest również zapewnienie sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego przez osobę, która posiada uprawnienia do projektowania bez ograniczeń w danej specjalności. Weryfikacja projektu powinna nastąpić pod kątem zgodności projektu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi.

Projektant, wykonując zlecenie inwestora na opracowanie projektu budowlanego, działa jak profesjonalista (art. 355 § 2 kodeksu cywilnego), czyli osoba, która w sposób zawodowy zajmuje się opracowywaniem projektów budowlanych. Posiada ponadto wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, zwieńczone uzyskaniem odpowiedniego tytułu oraz decyzją o nadaniu uprawnień budowlanych przez organ samorządu zawodowego. Ukształtowanie obowiązków projektanta, w świetle przepisów prawa, wpływa na zakres jego odpowiedzialności za ewentualne błędy projektowe w opracowanej przez projektanta dokumentacji budowlanej.

© Rafa Irusta – Fotolia.com

Pojęcie wad w dokumentacji projektowej

Przedstawiony opis zakresu obowiązków projektanta pozwala na wyznaczenie zakresu jego odpowiedzialności i podjęcie próby zdefiniowania pojęcia błędów projektowych. Przez pojęcie błędów projektowych należy rozumieć wszelkie działania projektanta, których skutkiem będzie odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych, wytycznych zwartych w decyzjach, opiniach lub uzgodnieniach, do jakich projektant powinien się zastosować podczas opracowywania projektu budowlanego, czy też wprowadzenie rozwiązań niezgodnych z zasadami sztuki budowlanej (np. niewłaściwe spadki kanalizacji, brak odpowiednich warstw izolacji). Wadą projektową jest również odstępstwo projektu budowlanego od parametrów inwestycji uzgodnionych między inwestorem a projektantem lub braki w projekcie budowlanym uniemożliwiające realizację obiektu o takich parametrach. Podkreślenia wymaga, że powyższe pojęcie wady budowlanej dotyczy sytuacji, gdy wada budowlana nie została zdefiniowana w umowie zawartej pomiędzy inwestorem a projektantem. Wówczas bowiem znajdują zastosowanie przepisy Prawa budowlanego oraz przepisy k.c., opisane wyżej, których analiza pozwala wskazać zakres odpowiedzialności projektanta. Zgodnie z Pb projektant jest obowiązany dołączyć do projektu budowlanego oświadczenie o sporządzeniu tego projektu zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej (art. 20 ust. 4 ustawy Pb). Przepis ten jednoznacznie wskazuje, że to projektant ostatecznie obowiązany jest wykonać projekt przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów i rozwiązań technicznych. Wyłączenie odpowiedzialności projektanta za ww. błędy projektowe nie jest możliwe przez wydanie decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego i wydaniu pozwolenia na budowę przez organ administracji architektoniczno-budowlanej. Pomimo ciążącego na organie obowiązku sprawdzenia projektu budowlanego pod względem zgodności z przepisami powszechnie obowiązującymi, to projektant pozostaje podmiotem odpowiedzialnym za wprowadzone w projekcie budowlanym rozwiązania techniczne. Pracownicy organu nie muszą bowiem posiadać uprawnień zawodowych i kwalifikacji, jakie obowiązany jest posiadać projektant (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 7 lipca 2016 r., sygn. II SA/Kr 592/16). W orzecznictwie się podkreśla, że to projektant ma zadbać o konsultację projektu z osobami posiadającymi uprawnienia do projektowania bez ograniczeń (art. 20 ust. 2 ustawy Pb) oraz to on składa oświadczenie o prawidłowości projektu (art. 20 ust. 4 Pb). Stąd to na projektancie, a nie na organie administracji architektoniczno-budowlanej spoczywa odpowiedzialność za rozwiązania techniczne wprowadzone w projekcie budowlanym (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. II SA/Kr 1396/16). W przeszłości organy były uprawnione do badania projektu w zakresie określonym w art. 5 Pb, co dawało im możliwość weryfikacji rozwiązań projektowych. Jednakże wraz ze zmianą Prawa budowlanego, dokonaną ustawą z 2003 r o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz zmianie niektórych innych ustaw, zostały pozbawione takiej możliwości. Tym samym to projektant pozostaje osobą odpowiedzialną za wprowadzone w projekcie rozwiązania techniczne.

Wykrycie i zgłoszenie wady

W praktyce wykrycie wad w projektach budowlanych następuje z reguły na etapie przekazania projektu budowlanego do realizacji. Inwestor poszukujący wykonawcy udostępnia treść projektu budowlanego potencjalnemu wykonawcy w celu opracowania oferty. Doświadczenie praktyczne wykonawców już na tym etapie pozwala wskazać na wady projektowe. W ramach wyceny prac budowlanych wykonawcy składają zastrzeżenia do projektu budowlanego, którego wykonanie pociąga za sobą konieczność wprowadzenia zmian w porównaniu z pierwotną wersją opracowaną przez projektanta.

Innym rozwiązaniem jest zastrzeżenie w postanowieniach umowy o wykonanie robót budowlanych obowiązku dokonania weryfikacji projektu budowlanego przez wykonawcę. W świetle takich postanowień wykonawca obowiązany jest raz jeszcze (po weryfikacji projektu przez projektanta oraz organy administracji architektoniczno-budowlanej) zbadać jego kompletność oraz możliwość wykonania zgodnie z przedstawionymi w jego treści rozwiązaniami. Efektem takiej weryfikacji jest często lista zastrzeżeń składanych do projektu budowlanego już we wstępnej fazie realizacji inwestycji.

Niezależnie od powyższych okoliczności należy pamiętać, że na wykonawcy robót budowlanych spoczywa obowiązek niezwłocznego powiadomienia inwestora o fakcie dostarczenia wadliwego projektu budowlanego, tj. nie- nadającego się do prawidłowego wykonania robót budowlanych (art. 651 k.c.). Jak wskazuje jednak orzecznictwo, zakres tego obowiązku obejmuje tylko wady projektowe, jakie wykonawca może dostrzec na podstawie własnego doświadczenia, bez posiadania specjalistycznej wiedzy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. I ACa 133/13, wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 1 czerwca 2016 r., sygn. KIO 1011/15). Przy badaniu prawidłowości wykonania tego obowiązku przez wykonawcę bierze się pod uwagę jego należytą staranność oraz fakt, że zawodowo zajmuje się wykonywaniem robót budowlanych (art. 355 § 1 i 2 k.c.). Zaniechania wykonawcy na tym polu mogą wpłynąć zarówno na odpowiedzialność projektanta – prowadząc do jej wyłączenia w zakresie wad wykonanego obiektu budowlanego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, sygn. I ACa 120/07), jak również mogą dodatkowo obciążyć wykonawcę odpowiedzialnością za wadliwe wykonanie obiektu budowlanego.

Błędy projektowe są również wykrywane przez innego uczestnika procesu budowlanego, którym jest inspektor nadzoru inwestorskiego. W ramach postanowień umowy między inwestorem a inspektorem nadzoru inwestorskiego dopuszczalne jest nałożenie na inspektora analizy rozwiązań projektu budowlanego. Wynikiem takiej analizy może być również wykrycie błędów projektowych. Weryfikacja, wykonana dodatkowo przez inspektora nadzoru, nie wpływa jednak na odpowiedzialność projektanta.

Naprawa wad projektowych – wydłużenie terminu realizacji inwestycji i inne konsekwencje

Wykrycie wad projektowych oznacza potrzebę opracowania zamiennego projektu budowlanego i wprowadzenia rozwiązań zgodnych z zasadami techniki budowlanej. Obowiązek ten spoczywa na projektancie. On bowiem odpowiada za wady projektu budowlanego na zasadzie rękojmi (art. 638 § 1 k.c.). Inwestor jest uprawniony domagać się bezpłatnego usunięcia wad w oznaczonym terminie, obniżenia wynagrodzenia albo odstąpienia od umowy, gdy wada uniemożliwia realizację obiektu na podstawie wykonanej dokumentacji projektowej. Nie są to wyłączne uprawnienia inwestora. Zachowuje on również prawo do żądania zapłaty przez projektanta odszkodowania (art. 471 k.c.), obejmującego wszelkie inne konsekwencje związane z pojawieniem się błędu projektowego opisane niżej.

Opracowanie projektu zamiennego oznacza niejednokrotnie (w sytuacji istotnych odstępstw od pierwotnego projektu budowlanego) potrzebę zmiany decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 36a ustawy – Prawo budowlane). Oznacza to ponowne przeprowadzenie procedury administracyjnej zakończonej wydaniem decyzji o zmianie decyzji o pozwoleniu na budowę. Zarówno czas konieczny do opracowania nowych dokumentów przez projektanta, jak również okres trwania postępowania administracyjnego powoduje odroczenie w czasie realizacji inwestycji.

W praktyce powstaje przede wszystkim zagadnienie związane z przesunięciem terminu wykonania robót budowlanych po stronie wykonawcy. Pozostaje to zarówno w interesie inwestora, jak i projektanta, który odpowiada za szkody wywołane opóźnieniem w realizacji robót budowlanych spowodowane błędem projektowym. Odroczenie terminu wykonania inwestycji jest realizowane na kilka sposobów. Jednym z nich jest przewidzenie w umowie o roboty budowlane możliwości zawieszenia wykonywania prac budowlanych przez wykonawcę. Z reguły wstrzymanie prac na kilka dni jest dopuszczane w umowach bez dodatkowego wynagrodzenia po stronie wykonawcy. W przypadku dłuższych okresów (np. powyżej siedmiu dni) wykonawcy zastrzegają w umowach budowalnych oraz związane z tym konsekwencje finansowe. Aneks jednakże wymaga zgody obu stron umowy wynagrodzenie za okres przestoju. Innym rozwiązaniem – w braku opisanych wyżej postanowień umowy – jest zawarcie aneksu do umowy zmieniającego terminy wykonania prac budowalnych oraz związane z tym konsekwencje finansowe. Aneks jednakże wymaga zgody obu stron umowy.

W braku zatem zgody wykonawcy na sporządzenie aneksu zmieniającego termin wykonania prac może dojść do rozwiązania umowy albo zapłaty przez inwestora odszkodowania lub kar umownych zastrzeżonych na okoliczność przedłużenia terminu realizacji robót budowlanych z przyczyn obciążających inwestora. Tego rodzaju skutki zostaną następnie przeniesione przez inwestora na projektanta, którego błędy projektowe stanowiły podstawę do przesunięcia terminu realizacji inwestycji.

Wnioski

Projektant ponosi odpowiedzialność za prawidłowe opracowanie projektu budowlanego. Wszelkie odstępstwa od uzgodnień z inwestorem, przepisów prawa czy też zasad sztuki budowlanej w projekcie budowlanym będą traktowane jako wady projektowe. Wystąpienie wad projektowych przekłada się na termin realizacji inwestycji. Czas wymagany na usunięcie wad projektowych powoduje konieczność odłożenia w czasie wykonania obiektu budowlanego. Skutkiem tego rodzaju przesunięcia terminu wykonania robót budowlanych jest konieczność poniesienia konsekwencji finansowych przez inwestora. Inwestor na podstawie przepisów kodeksu cywilnego jest uprawniony do obciążenia poniesionymi wydatkami projektanta w ramach ogólnej odpowiedzialności kontraktowej uprawniającej go do dochodzenia odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o prace projektowe.

adw. Patrycja Kaźmierczak

Kancelaria Adwokacka KRS

Adwokat Patrycja Kaźmierczak