Wyroby zastosowane przy wznoszeniu obiektów budowlanych odgrywają decydującą rolę w spełnianiu przez obiekt podstawowych wymagań, określonych w art. 5 ustawy – Prawo budowlane, w tym bezpieczeństwa konstrukcji, pożarowego oraz użytkowania.
Przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [1] określiły w art. 5 zakres podstawowych wymagań dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa, które powinny zostać spełnione przez projektowany, realizowany i użytkowany obiekt budowlany. Do wymagań tych należą:
– bezpieczeństwo konstrukcji,
– bezpieczeństwo pożarowe,
– bezpieczeństwo użytkowania,
– zapewnienie warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,
– ochrona przed hałasem,
– oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność przegród.
Z kolei zapis art. 10 ustawy jednoznacznie ustala, że w celu spełnienia powyższych wymagań podstawowych przez projektowany, realizowany i użytkowany obiekt budowlany podczas jego realizacji mogą być stosowane wyłącznie te wyroby budowlane, które zostały dopuszczone do obrotu na podstawie przepisów odrębnych. Przepisami odrębnymi w tym zakresie są m.in.:
– ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych [2] – w odniesieniu do wyrobów budowlanych,
– ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności [3] – w odniesieniu do wielu innych wyrobów.
Należy podkreślić, że do wybudowania obiektu i przy wykonywaniu robót budowlanych mają zastosowanie wyroby nie tylko zakwalifikowane jako wyroby budowlane na podstawie przepisów powyższej ustawy o wyrobach budowlanych.
Przepisy te wskazują na znaczący i istotny udział oraz wpływ wyrobów, zwłaszcza budowlanych, na zapewnienie bezpieczeństwa w budownictwie.
© LoopAl – Fotolia.com
Wymagania stawiane wyrobom budowlanym dopuszczonym do obrotu
Zgodnie z przepisami ustawy o wyrobach budowlanych [2] do obrotu może być wprowadzony wyrób budowlany nadający się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych i posiadający właściwości użytkowe i przeznaczenie, które umożliwiają spełnienie wymagań podstawowych przez prawidłowo zaprojektowane i wykonane obiekty budowlane, przy trwałym zastosowaniu w nich tego wyrobu. Wymagania podstawowe zostały określone w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane.
Dopuszczone do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, są wyroby budowlane wprowadzone do obrotu i stanowiące przedmiot obrotu na obszarze Polski, które zostały odpowiednio oznakowane przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela:
– oznakowaniem CE, co oznacza dokonanie przez producenta oceny zgodności wyrobu ze zharmonizowaną specyfikacją techniczną wyrobu (tj. z normą zharmonizowaną albo europejską aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją techniczną państwa członkowskiego UE lub EOG, uznaną przez Komisję Europejską za zgodną z wymaganiami podstawowymi), albo
– znakiem budowlanym, co oznacza dokonanie przez producenta oceny zgodności wyrobu ze specyfikacją techniczną wyrobu (tj. Polską Normą wyrobu, niemającą statusu normy wycofanej, lub aprobatą techniczną).
Wprawdzie przepisy ustawy o wyrobach budowlanych przewidują również możliwość wprowadzania do obrotu wyrobów umieszczonych w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej, jednak dotychczas taki wykaz nie został opublikowany.
Regulacjom ustawy o wyrobach budowlanych podlegają wyroby, które spełniają wymagania definicji określonej w art. 2 pkt 1 ustawy i są objęte zakresem przedmiotowym mandatów Komisji Europejskiej na opracowanie norm zharmonizowanych z Dyrektywą 89/106 EWG oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych.
Stosownie do ustaleń art. 5 pkt 14 ustawy o systemie oceny zgodności normy zharmonizowane są to normy europejskie opracowane i zatwierdzone przez europejskie organizacje normalizacyjne na podstawie mandatu udzielonego przez Komisję Europejską, których numery i tytuły są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej serii C.
Wykaz mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych określa obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych (MP Nr 32, poz. 571).
Tryb udzielania, zakres i formę oraz jednostki upoważnione do udzielania europejskich aprobat technicznych (na wyroby budowlane, na które nie zatwierdzono zharmonizowanej normy europejskiej lub nie istnieje krajowa specyfikacja techniczna uznana przez KE za zgodną z wymogami podstawowymi) określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 października 2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydania (Dz.U. Nr 237, poz. 2375).
Oznakowanie CE wskazuje, że wyrób budowlany jest zgodny ze zharmonizowaną specyfikacją techniczną wyrobu i zgodność ta została potwierdzona poprzez dokonanie przez producenta oceny zgodności zgodnie z systemem oceny zgodności wyrobu budowlanego wskazanym w tej specyfikacji. Ocena ta jest dokonywana przy udziale notyfikowanej jednostki, gdy przewidziany w specyfikacji technicznej system oceny zgodności wymaga udziału strony trzeciej. Przepisy ustawy o wyrobach budowlanych określają, zgodnie z postanowieniami Dyrektywy 89/106 EWG, sześć systemów ocen zgodności wyrobów budowlanych. Przy dokonywaniu ocen zgodności wyrobów budowlanych stosuje się metody polegające m.in. na:
– wstępnym badaniu typu wyrobu,
– badaniu próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym, zgodnie z ustalonym planem badań,
– badaniu sondażowym próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym, w obrocie handlowym lub na budowie,
– badaniu próbek z partii przygotowanej do wysłania albo dostarczonej odbiorcy,
– wewnętrznej (zakładowej) kontroli produkcji,
– wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji przez notyfikowaną jednostkę,
– dozorowanie, ocenę i akceptację zakładowej kontroli produkcji przez notyfikowaną jednostkę.
Szczegółowe wymagania w tym zakresie określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz.U. Nr 195, poz. 2011).
Zgodnie z ustaleniami § 12 ust. 2 rozporządzenia oznakowaniu CE, umieszczonemu przez producenta na wyrobie, powinny towarzyszyć określone informacje o wyrobie, umożliwiające identyfikację cech i deklarowanych właściwości użytkowych wyrobu, a tym samym jego przeznaczenia. Informacje te warunkują prawidłowe zastosowanie wyrobu w obiekcie budowlanym i spełnienie przez obiekt wymagań podstawowych. Jest to istotne również i z tego względu, że deklaracja zgodności nie jest dołączana do wyrobu. Sposób umieszczenia oznakowania CE wraz z informacjami o wyrobie ustala § 13 tego rozporządzenia.
Oznakowanie wyrobu budowlanego znakiem budowlanym opiera się na dokonaniu przez producenta (lub jego upoważnionego przedstawiciela), mającego siedzibę w Polsce, oceny zgodności z Polską Normą niemającą statusu normy wycofanej lub aprobatą techniczną, przy udziale akredytowanej jednostki (jeżeli jest przewidziany udział strony trzeciej w przewidzianym w systemie oceny zgodności). Ocena zgodności obejmuje właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, odpowiednio do jego przeznaczenia, mające wpływ na spełnienie przez obiekt wymagań podstawowych. Systemy oceny zgodności wyrobów są analogiczne jak w przypadku wyrobów oznakowanych CE. Szczegółowe ustalenia w tym zakresie określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. Nr 198, poz. 2041 z późn. zm.). Do wyrobu budowlanego, niezależnie od jego oznakowania, producent jest zobowiązany dołączyć określoną informację, zgodnie z § 12 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia.
Producent wyrobu budowlanego, przez wystawienie krajowej deklaracji zgodności, oświadcza na swoją wyłączną odpowiedzialność, że wyrób jest zgodny ze specyfikacją techniczną. Krajową deklarację zgodności producent przedkłada organom kontroli na ich żądanie. Wyroby oznakowane tylko znakiem budowlanym mogą być wprowadzane do obrotu wyłącznie na rynek krajowy.
Przepis art. 10 ustawy o wyrobach budowlanych uwzględnia dopuszczenie do jednostkowego zastosowania wyrobów budowlanych wykonanych na podstawie indywidualnej dokumentacji technicznej. Dokumentacja ta, opracowana przez projektanta obiektu lub z nim uzgodniona, powinna zawierać: opis rozwiązania konstrukcyjnego, charakterystykę materiałową i informację o projektowanych właściwościach użytkowych wyrobu budowlanego, oraz określać warunki jego zastosowania w danym obiekcie budowlanym, a także, w miarę potrzeb, instrukcję obsługi i użytkowania.
Ponadto wyrób budowlany wytwarzany tradycyjnie, na określonym terenie przy użyciu metod sprawdzonych w wieloletniej praktyce, przeznaczony do lokalnego stosowania może być oznakowany znakiem budowlanym regionalnego wyrobu budowlanego na wyłączną odpowiedzialność producenta, ale po uprzedniej decyzji wydanej przez właściwego wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, oraz po wydaniu oświadczenia przez producenta, że wyrób został wytworzony w ww. sposób i nadaje się do stosowania zgodnie z przeznaczeniem.
W świetle przepisów ustawy o wyrobach budowlanych i wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych jedynie producent, przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu, ma prawo i obowiązek na podstawie m.in. określonego przez siebie zastosowania wyrobu, w tym funkcji, jaką wyrób zastosowany w sposób trwały w obiekcie budowlanym ma spełnić, oraz jego składu materiałowego określić specyfikację techniczną, z którą będzie mógł dokonać wymaganej oceny zgodności w celu wystawienia deklaracji zgodności i odpowiedniego oznakowania wyrobu oznakowaniem CE albo znakiem budowlanym.
Materiał był publikowany wcześniej w „Wiadomościach Projektanta Budownictwa”.
Bibliografia
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 118 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.
2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.
3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.
4. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.).
Materiały analityczne GUNB dotyczące kontroli wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu.
mgr inż. Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa
Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
