Zgodnie z międzynarodowymi ustaleniami wszystkie normy europejskie (EN), opracowane przez CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny), uzyskały, bez wprowadzania jakichkolwiek zmian, status norm krajowych (PN-EN).
Członkowie CEN, a wśród nich Polski Komitet Normalizacyjny, są zobowiązani do wycofania wszystkich norm krajowych sprzecznych z normami EN najpóźniej do końca marca 2010 r. Oznacza to w praktyce, że normy krajowe stosowane w budownictwie przestają istnieć i w ich miejsce będzie można stosować tylko normy europejskie, tj. Eurokody, i normy dla wyrobów nazywane normami zharmonizowanymi (hEN).
Rys. 1. Wzajemne powiązania i rola Eurokodów konstrukcyjnych
Skąd się wzięły Eurokody?
W 1975 r. Komisja Wspólnoty Europejskiej ustaliła program działań w zakresie budownictwa, którego celem było usunięcie przeszkód technicznych w handlu i harmonizacja specyfikacji technicznych. W ramach tego programu działań Komisja podjęła inicjatywę utworzenia zbioru zharmonizowanych reguł technicznych dotyczących projektowania konstrukcji, które początkowo miałyby służyć jako alternatywne do reguł krajowych obowiązujących w państwach członkowskich. Przez 15 lat Komisja, korzystając z pomocy komitetu wykonawczego złożonego z przedstawicieli państw członkowskich, prowadziła prace nad realizacją programu Eurokodów, co doprowadziło do pierwszej generacji norm europejskich w latach 80. W celu zapewnienia Eurokodom statusu Norm Europejskich (EN) Komisja i państwa członkowskie UE i EFTA zdecydowały w 1989 r. przenieść opracowanie i publikację Eurokodów do CEN. Wzajemne powiązania Eurokodów przedstawia rys. 1.
Program Eurokodów konstrukcyjnych obejmuje następujące normy, zwykle składające się z wielu części:
EN 1990 – Eurokod 0: Podstawy projektowania konstrukcji
EN 1991 – Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje
EN 1992 – Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu
EN 1993 – Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji ze stali
EN 1994 – Eurokod 4: Projektowanie konstrukcji zespolonych stalowo-betonowych
EN 1995 – Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych
EN 1996 – Eurokod 6: Projektowanie konstrukcji murowanych
EN 1997 – Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne
EN 1998 – Eurokod 8: Projektowanie konstrukcji poddanych oddziaływaniom sejsmicznymEN 1999 – Eurokod 9: Projektowanie konstrukcji z aluminium.
Rys. 2. Budowa PN-EN
Normy krajowe wdrażające Eurokody
Normy krajowe PN-EN wdrażające Eurokody składają się z trzech części (rys. 2). Pierwsza część to krajowa strona tytułowa i krajowa przedmowa. Druga część zawiera przetłumaczony, pełny tekst Eurokodu (łącznie z załącznikami) w postaci opublikowanej przez CEN. W trzeciej części znajduje się (nie zawsze, nie ma obowiązku) załącznik krajowy.
Załącznik krajowy może zawierać informacje dotyczące tych parametrów, które zostały w Eurokodzie pozostawione do ustalenia krajowego, zwanych parametrami ustalonymi w krajach członkowskich, przewidzianych do stosowania przy projektowaniu konstrukcji realizowanych w odnośnym kraju, to jest:
– wartości i/lub klasy, jeśli w Eurokodzie podane są alternatywy,
– wartości, którymi należy się posługiwać, jeśli w Eurokodzie podany jest tylko symbol,
– specyficznych danych krajowych (geograficzne, klimatyczne itp.), np. mapa śniegowa,
– procedur, które należy stosować, jeśli w Eurokodzie podano procedury alternatywne,
– przywołania niesprzecznych informacji uzupełniających, pomocnych w stosowaniu Eurokodów.
Istnieje potrzeba zachowania zgodności zharmonizowanych specyfikacji technicznych dla wyrobów budowlanych i reguł technicznych dotyczących obiektów budowlanych. Wszystkie informacje związane z oznakowaniem CE wyrobów budowlanych, odnoszące się do Eurokodów, powinny wyraźnie precyzować, które parametry ustalone przez władze krajowe zostały uwzględnione.
Eurokody (EN) uznają odpowiedzialność władz administracyjnych każdego z państw członkowskich i zastrzegły im prawo do ustalania wartości związanych z zachowaniem krajowego poziomu bezpieczeństwa konstrukcji, w przypadku gdy wartości te w poszczególnych państwach są różne.
Każda norma EN istnieje w trzech oficjalnych wersjach językowych: angielskiej, francuskiej i niemieckiej. Wersja w polskim języku, przetłumaczona na odpowiedzialność PKN i notyfikowana w Sekretariacie Centralnym CEN, ma ten sam status co wersje oficjalne.
Rys. 3. Przykład systemu europejskiej normalizacji dla projektowania i wykonywania konstrukcji mostowych
Eurokody są dokumentami odniesienia:
– do wykazania zgodności konstrukcji z wymaganiami podstawowymi dyrektywy Rady Europy, szczególnie z wymaganiami dotyczącymi nośności i stateczności oraz bezpieczeństwa pożarowego;
– jako podstawa do zawierania umów dotyczących obiektów budowlanych i związanych z nimi usług inżynierskich;
– jako dokument ramowy do opracowania zharmonizowanych specyfikacji technicznych dotyczących wyrobów budowlanych, tj. hEN i ETA (europejska aprobata techniczna).
W Eurokodach podano wspólne reguły do powszechnego stosowania przy projektowaniu całych konstrukcji i ich części składowych oraz wyrobów, tak tradycyjnych, jak i nowatorskich. Jeżeli odmienne od zwykłych rodzaje konstrukcji lub zadane w projekcie warunki nie zostały uwzględnione, w takich przypadkach Eurokody zezwalają na projektowanie wspomagane badaniami.
W Eurokodach (PN-EN), w odróżnieniu od dotychczasowych norm krajowych (PN), rozróżnia się: zasady, które są ustaleniami o charakterze ogólnym, zawierającym wymagania i modele, dla których nie ma alternatywy, oznacza się je literą P po numerze akapitu, oraz reguły stosowania, zgodne z zasadami i spełniające ich wymagania, przy czym dopuszcza się reguły alternatywne. W tekście PN-EN jest zdecydowanie więcej reguł niż zasad, więc projektant nie jest niewolniczo związany ze wszystkimi zapisami norm. Eurokody stanowią bardzo logiczny i kompleksowy system normalizacyjny (rys. 3).
Artykuł ukazał się w nr. 1/2010 „Biuletynu Mazowieckiej OIIB”.
prof. nadzw. dr hab. inż. Marek Łagoda
IBDiM Warszawa
Politechnika Lubelska
