Uprawnienia technika budownictwa ewoluowały w związku ze zmianą przepisów prawa. Osoby ze średnim wykształceniem technicznym mogły uzyskiwać uprawnienia praktycznie od początku ich nadawania, tj. od 1928 r. Sytuacja uległa jednak zmianie wraz z wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 163, poz. 1364).
Na mocy wskazanego aktu prawnego wprowadzono istotne zmiany w zakresie zasad uzyskiwania uprawnień budowlanych. Od chwili wejścia w życie ww. ustawy, o nadanie uprawnień budowlanych bez ograniczeń mogły ubiegać się wyłącznie osoby z dyplomem magistra inżyniera na odpowiednim kierunku studiów, natomiast o uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie mogły ubiegać się osoby posiadające dyplom inżyniera uzyskany na kierunku odpowiednim lub magistra inżyniera na kierunku pokrewnym dla danej specjalności. W konsekwencji powyższego, osoby ze średnim wykształceniem technicznym zostały pozbawione wówczas możliwości uzyskania jakichkolwiek uprawnień budowlanych.
Pamiętać jednak należy, że zgodnie z zasadą ochrony praw nabytych, osoby, które uzyskały uprawnienia budowlane przed wejściem w życie ww. ustawy z 2005 r., zachowały je w dotychczasowym zakresie.
Sprzeciw wielu środowisk zawodowych, w tym Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, zgłaszany od 2009 r., a odnoszący się do pozbawienia techników budowlanych szansy ubiegania się o uprawnienia budowlane, został uwzględniony dopiero w trakcie prac nad przepisami tzw. ustawy deregulacyjnej, tj. ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz.U. poz. 768).
Przepisy przywołanej ustawy dokonały zmiany m.in. w treści art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2013 r., poz. 1409 z poźn. zm.), który określa podstawowe warunki uzyskania uprawnień budowlanych we wszystkich specjalnościach i zakresach uprawnień.
Zgodnie z powyższym, możliwość uzyskania uprawnień budowlanych do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie przez osobę posiadającą odpowiedni tytuł zawodowy technika uwarunkowana jest obowiązkiem udokumentowania wymaganej praktyki zawodowej, tj. czteroletniej praktyki na budowie, zgodnej z zakresem specjalności, o którą ubiega się wnioskodawca.
Kolejnym warunkiem uzyskania omawianych uprawnień budowlanych jest pozytywne przejście postępowania kwalifikacyjnego we właściwej izbie, a następnie zdanie egzaminu na uprawnienia budowlane. Natomiast warunkiem wykonywania samodzielnych funkcji technicznych, wynikających z posiadanej decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych, jest uzyskanie wpisu na listę właściwej okręgowej izby inżynierów budownictwa oraz wpis do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane, prowadzonego przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego.
Tak jak ewoluowały zasady nadawania uprawnień budowlanych osobom z wykształceniem średnim, tak samo zmieniał się rodzaj nadawanych im uprawnień.
© BlueSkyImages – Fotolia.com
Na mocy dotychczasowych przepisów, tj.:
– rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (Dz.U. z 1939 r., Nr 34, poz. 216);
– rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury z dnia 10 września 1962 r. w sprawie kwalifikacji fachowych osób wykonujących funkcje techniczne w budownictwie powszechnym (Dz.U. Nr 53, poz. 266);
– zarządzenia Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej i Ministrów Żeglugi oraz Rolnictwa z dnia 1 września 1964 r. w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym z zakresu gospodarki wodnej, żeglugi i rolnictwa – Dz.Bud. nr 17, poz. 55 z późn. zm.);
– zarządzenia nr 195 Ministra Komunikacji z dnia 1 grudnia 1964 r. w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji (Dziennik Budownictwa nr 7, poz. 24);
– rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 8, poz. 46 z późn. zm.);
– rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. z 1995 r., Nr 8, poz. 38 z późn. zm.);
– rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 96, poz. 817);
osoby ze średnim wykształceniem technicznym upoważnione były do uzyskania uprawnień zarówno do projektowania, jak i kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie (z jednym wyjątkiem, o czym mowa w dalszej części).
Natomiast w świetle znowelizowanych przepisów obowiązujących od 10 sierpnia 2014 r., sytuacja uległa istotnej zmianie – osoby ze średnim wykształceniem technicznym, na mocy przepisów ustawy – Prawo budowlane i rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. poz. 1278), upoważnione są do uzyskania uprawnień wyłącznie do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie.
Na uwagę zasługuje również zakres uprawnień nadawanych osobom ze średnim wykształceniem technicznym. Z zasady, technikom nadawane były uprawnienia w ograniczonym zakresie. Na przestrzeni lat uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie posiadały jednak różne formy ograniczeń:
– pod rządami rozporządzenia z 1928 r. – stosowano ograniczenie „z wyłączeniem budynków większych o skomplikowanej konstrukcji”;
– przepisy rozporządzenia z 1962 r. przewidywały np. następujące formy ograniczenia uprawnień:
– „do obiektów o prostej architekturze”;
– „z wyłączeniem obiektów budowlanych o skomplikowanej konstrukcji”;
– „z wyłączeniem skomplikowanych instalacji i urządzeń sanitarnych”;
– „z wyłączeniem skomplikowanych instalacji i urządzeń elektrycznych”;
– pod rządami rozporządzenia z 1975 r. obowiązywały trzy podstawowe formy ograniczenia uprawnień:
– „w budownictwie osób fizycznych”;
– „w budownictwie jednorodzinnym, zagrodowym oraz innych budynkach o kubaturze do 1000 m3”;
– „o powszechnie znanych rozwiązaniach konstrukcyjnych i schematach technicznych”;
– pod rządami rozporządzenia z 1994 r. i 2005 r. stosowano przede wszystkim ograniczenie kubaturowe „do 1000 m3”.
W jednym tylko przypadku osoby ze średnim wykształceniem technicznym mogły otrzymać uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń. Możliwość taką przewidywały przepisy zarządzenia nr 195 Ministra Komunikacji z dnia 1 grudnia 1964 r. w sprawie uprawnień budowlanych w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji (Dziennik Budownictwa nr 7, poz. 24).
Powyższe wynikało m.in. z treści § 5 ust. 2 ww. zarządzenia, zgodnie z którym posiadanie średniego wykształcenia technicznego z tytułem technika odpowiedniej specjalności upoważniało do ubiegania się o uzyskanie uprawnień budowlanych do kierowania robotami budowlanymi oraz do projektowania nieskomplikowanych obiektów budowlanych w zakresie odpowiedniej specjalności techniczno-budowlanej, wymienionej w § 3 ust. 1.
Potwierdzenie tej zasady wynika z zestawienia brzmienia dwóch przepisów – § 6 ust. 1 pkt 5 i 6 ww. zarządzenia:
– § 6 ust. 1 pkt 5 – osoba posiadająca świadectwo technika oraz sześć lat praktyki zawodowej przy projektowaniu i trzy lata praktyki na stanowisku technicznym na budowie uzyskiwała uprawnienia budowlane do projektowania nieskomplikowanych obiektów budowlanych (tzn. nie wszystkich, lecz wyłącznie tych, których rozwiązania były nieskomplikowane – forma ograniczenia zakresu uprawnień);
– § 6 ust. 1 pkt 6 – osoba posiadająca świadectwo technika oraz sześć lat (po zmianie z 1972 r. – 4 lata) praktyki zawodowej na stanowisku technicznym na budowie uzyskiwała uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi (bez wskazania jakichkolwiek ograniczeń).
Tak wydane uprawnienia są ważne, zgodnie z treścią decyzji, mimo późniejszych zmian w zakresie zasad nadawania uprawnień.
dr hab. Joanna Smarż
główny specjalista Krajowego Biura PIIB
