Wśród inwestorów i zamawiających wzrasta zapotrzebowanie na sporządzenie przez niezależnych ekspertów ocen wykonanych prac budowlanych i instalacyjnych. Kto jest uprawniony do sporządzania takich ekspertyz?
Zwracam się z prośbą o udzielenie wyjaśnień w zakresie sporządzania opinii lub ekspertyz przez osoby posiadające uprawnienia budowlane w kontekście powiadomienia o ich wynikach organów administracji państwowej. Wśród inwestorów i zamawiających wzrasta zapotrzebowanie na sporządzenie przez niezależnych ekspertów ocen wykonanych prac budowlanych i instalacyjnych. Opracowanie (tzw. prywatnej) opinii lub ekspertyzy zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane wydaje się równocześnie pełnieniem samodzielnej funkcji technicznej. Po zakończeniu opracowania eksperckiego i przekazaniu go zamawiającemu nasuwa się pytanie: czy autor opinii jest zobowiązany powiadomić odpowiednie organy administracji państwowej, gdy w ocenianej inwestycji:
- zaszły uchybienia w zakresie proceduralnym (np. samowola budowlana) oraz naruszenia przepisów techniczno-budowlanych lub sztuki budowlanej, które zdaniem autora zagrażają katastrofą budowlaną albo zdrowiu i życiu osób przebywających w obiekcie budowlanym;
- zaszły uchybienia w zakresie naruszenia przepisów techniczno-budowlanych, Polskich Norm lub sztuki budowlanej w ocenie autora o mniejszym stopniu potencjalnego zagrożenia dla użytkowników;
- autor opinii posiadający uprawnienia budowlane w danej specjalności „towarzysząco" zauważył w innej specjalności naruszenie przepisów zagrażające w jego opinii katastrofie budowlanej, zdrowiu lub życiu użytkowników.
Polecamy:
Celem przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego jest dokonanie oceny przedstawionego mu materiału dowodowego z punktu widzenia posiadanej wiedzy technicznej danej specjalności i przedstawienie wniosków umożliwiających poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i miarodajnej oceny. Biegły nie ustala stanu faktycznego sprawy1, ale formułowane przez niego wnioski poparte wiadomościami specjalnymi2 mogą się stać przydatne do ustalenia tego stanu. Co istotne, powinnością biegłego nie jest również rozstrzyganie zagadnień prawnych, lecz jedynie naświetlenie wyjaśnianych okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy. Przenosząc powyższe na grunt ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Pb), należy rozstrzygnąć dwie kwestie, tzn. istotę uprawnień budowlanych oraz istotę pełnienia samodzielnych funkcji w budownictwie. Uprawnienia budowlane mogą być udzielane do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie lub bez ograniczeń (art. 13 ust. 1 Pb). Natomiast za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych. Osoba posiadająca uprawnienia budowlane może sprawować samodzielne funkcje techniczne w budownictwie stosownie do posiadanych uprawnień. Odwołując się natomiast do art. 12 ust. 1 Pb, wskazać należy, że za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną m.in. z koniecznością fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych.
W świetle powyższego można przyjąć, że ocena techniczna sporządzona przez taką osobę może dostarczyć wiadomości specjalnych koniecznych do załatwienia sprawy. Udzielenie uprawnień budowlanych określonej osobie jest jednocześnie gwarancją i świadectwem3, że ta osoba ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe i może ponosić pełną odpowiedzialność za wykonywaną pracę w określonym zakresie. Mając to na względzie, należy rozważyć obowiązki takich osób z punktu widzenia powiadomienia określonych podmiotów (organów) w przypadku stwierdzenia – przy sporządzaniu opinii – uchybień technicznych w zakresie naruszenia norm techniczno-budowlanych. Tutaj wypada odnieść się zarówno do samego Pb, jak również zwrócić uwagę na prawo karne.
Fot. stock.adobe
Prawo budowlane w rozdziale 9 wskazuje przypadki naruszeń i rodzaje odpowiedzialności za ich dokonanie. Na przykład prowadzenie robót budowlanych ujętych w art. 30 ust. 1 Pb bez ich wcześniejszego zgłoszenia (art. 50 ust. 1 pkt 1 Pb) stanowi występek z art. 90 ust. 1 Pb (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2016 r., IV KK 398/16) czy też zgodnie z treścią art. 90 ustawy Pb przestępstwem jest wykonywanie robót budowlanych określonych w art. 48, art. 50 ust. 1 pkt 1 lub art. 50 ust. 1 pkt 2 tej ustawy. Natomiast zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego, mimo że wymaga uzyskania pozwolenia właściwego organu administracji (art. 71 ust. 1 ustawy), jest wykroczeniem określonym w art. 93 pkt 4 tej ustawy, jeżeli zmiana ta następuje z naruszeniem art. 71 (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2005 r., III KK 66/05). Artykuł 90 Pb obejmuje kryminalizacją samowolę budowlaną zarówno poprzedzającą decyzję organów nadzoru budowlanego, wydaną w myśl art. 48 i 50 ust. 1 pkt 1 lub 2 Pb, jak i dalszą wskutek wykonywania robót budowlanych pomimo wydanych decyzji o rozbiórce lub wstrzymaniu tych robót.
Polecamy: Prawo budowlane – nowelizacja 2020
Warto także zwrócić uwagę na art. 304 kodeksu postępowania karnego, z którego wynika, że każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję4. Użyte określenie oznacza, że jest to moralny obowiązek każdego praworządnego człowieka.
|
Odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które np.: 1) dopuściły się występków lub wykroczeń określonych ustawą Pb; 2) wskutek rażących błędów lub zaniechań spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne; 3) nie spełniają lub spełniają nienależycie swoje obowiązki. Stosownie do zajmowanych funkcji można wskazać, że: 1. Kierownik budowy podlega odpowiedzialności za: – nieopracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, kiedy taki obowiązek wynikał ze specyfiki obiektu budowlanego; – brak zabezpieczenia lub niedostateczne zabezpieczenie terenu budowy; – zaniedbania w prowadzeniu dokumentacji budowy, na którą się składają: projekt budowlany, dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, rysunki i opisy służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książki obmiaru (przy wynagrodzeniu kosztorysowym), dziennik montażu; – odmowę sporządzenia dokumentacji powykonawczej; – wytyczenie obiektu oraz zorganizowanie budowy niezgodne z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy; – brak koordynacji lub niestaranną koordynację zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa lub ochrony zdrowia; – niewstrzymywanie robót budowlanych w przypadku wystąpienia zagrożenia lub niezawiadomienie właściwego organu wystąpieniu zagrożenia; – brak realizacji poleceń inspektora nadzoru inwestorskiego i zaleceń pokontrolnych właściwego organu; – niezgłoszenie do odbioru robót podlegających zakryciu lub robót zanikowych; – niestaranne przygotowanie obiektu do odbioru. 2. Inspektor nadzoru inwestorskiego podlega odpowiedzialności za: – brak reakcji na nieprawidłowości lub zagrożenia powstałe w czasie wykonywania robót; – nieobecność w czasie prób i badań robót podlegających zakryciu; – dopuszczenie do wbudowywania wyrobów budowlanych i urządzeń technicznych niewłaściwej jakości lub przy braku dowodów dopuszczenie do stosowania w budownictwie; – odstąpienie od żądania wykonania robót poprawkowych bądź żądania ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót. 3. Projektant podlega odpowiedzialności za: – nieuwzględnienie w projekcie budowlanym warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzji środowiskowych wymagań zapisanych w art. 5 ustawy Pb oraz audytu energetycznego; – pominięcie w opracowaniu informacji dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wymaganych ze względu na specyfikację projektowanego obiektu budowlanego; – korzystanie z usług osoby sprawdzającej nieposiadającej odpowiednich uprawnień budowlanych, – nieuzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień wynikających z przepisów; – odmowę wyjaśnień wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań; – odmowę sprawowania nadzoru autorskiego; – wykonywanie projektów budowlanych w specjalnościach, na które projektant nie posiada odpowiednich uprawnień budowlanych. |
1 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 2018 r., I ACa 1084/17, cyt. „Dowód z opinii biegłego sądowego jest jedynie sposobem oceny materiału procesowego zaoferowanego przez strony, który wymaga wiedzy specjalnej, natomiast nie może sam w sobie tworzyć od początku takiego materiału procesowego. Inaczej rzecz ujmując, strona, na której spoczywa ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 k.c., musi najpierw skonkretyzować okoliczności faktyczne, następnie co najmniej je uprawdopodobnić lub udowodnić i dopiero można uznać za konieczne sięgnięcie do dowodu z opinii biegłego sądowego. Do dowodu z opinii biegłego należy sięgać w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Przedmiotem tego dowodu nie są zatem fakty, lecz oceny wywiedzione z określonych faktów. Inaczej rzecz ujmując, opinia biegłego zgodnie z art. 278 k.p.c. służy stworzeniu sądowi możliwości prawidłowej oceny materiału procesowego w wypadkach, kiedy ocena ta wymaga wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 k.p.c. (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). Zadaniem biegłego zasadniczo nie jest więc poszukiwanie dowodów i okoliczności mających uzasadniać argumentację stron, lecz dokonanie oceny przedstawionego materiału z perspektywy posiadanej wiedzy i przedstawienie sądowi danych (wniosków) umożliwiających poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i właściwą ocenę prawną znaczenia zdarzeń, z których strony wywodzą swoje racje. Biegły jest zobowiązany do zachowania bezstronności (art. 281 k.p.c.) i występując w procesie nie posiada zwłaszcza kompetencji prawnych, by poszukiwać i przedstawiać argumenty i dowody niezbędne dla poparcia stanowiska którejkolwiek ze stron procesu. Zaś do naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. może dojść tylko wtedy, gdy sąd samodzielnie wypowiada się w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych, z pominięciem dowodu z opinii biegłego".
2 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 czerwca 2016 r., III AUa 82/16, cyt. „Dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, gdyż korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że sąd obowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wówczas gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności".
3 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2019 r., VI SA/Wa 1538/18, cyt. „Uprawnieniami budowlanymi zwana jest decyzja stwierdzająca posiadanie odpowiedniego wykształcenia technicznego i praktyki zawodowej, dostosowanych do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją".
4 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 września 2017 r., I ACa 270/17, cyt. „Sam fakt zawiadomienia o przestępstwie co do zasady nie nosi cech bezprawności. Każdy, kto uznaje, że popełnione zostało przestępstwo ścigane z urzędu, ma nie tylko prawo, lecz społeczny obowiązek zawiadomienia o tym organy ścigania (art. 304 § 1 k.p.k.). Tylko więc zawiadomienie, które nie jest realizacją tego obowiązku, a wykorzystaniem wspomnianej instytucji do szkodzenia innej osobie, mogłoby zostać uznane za bezprawne".
dr Mariusz Filipek – radca prawny z Kancelarii Prawnej Filipek & Kamiński sp. k.
