Jesienią 1852 r. Ignacy Łukasiewicz, magister farmacji i pracownik lwowskiej apteki „Pod Złotą Gwiazdą”, otrzymał zadanie zbadania wraz z innym pracownikiem tej apteki Janem Zehem farmaceutycznej przydatności destylowanej ropy naftowej.
W trakcie tych prac dokonał rekonesansowego objazdu terenów roponośnych i zakupu sporej partii ropy pod Kołomyją. Łukasiewicz wraz z Zehem opracował metodę destylacji frakcjonowanej ropy naftowej. Najcenniejszym z uzyskanych z niej produktów była nafta. Kiedy ostatecznie zrezygnowano z planów farmaceutycznego zastosowania nafty, pojawił się pomysł wykorzystania jej do celów oświetleniowych i wszystko wskazuje na to, że pochodził on od Łukasiewicza. Sprawą kluczową stało się skonstruowanie odpowiedniej lampy. To zadanie Łukasiewicz powierzył blacharzowi i konstruktorowi lamp olejowych – Adamowi Bratkowskiemu.
![](/images/magda/ib_04/Ignacy_Lukasiewicz%5B1%5D.jpg)
Ignacy Łukasiewicz (1822–1882)
31 lipca 1853 r. we lwowskim szpitalu na Łyczakowie zainstalowane tam lampy naftowe umożliwiły chirurgowi dokonanie pilnej operacji. Lampa naftowa była kilkakrotnie bardziej wydajna od zwykłych świec, a tańsza w eksploatacji od olejów i oświetlenia gazowego. Do powszechnego użytku weszła w latach 1860–1865. Nad udoskonalaniem lamp naftowych pracowało wielu uczonych, m.in. R. Ditmar, F. Schuster.
Wynalazek lampy i otrzymanie nafty przyczyniły się bezpośrednio do powstania przemysłu naftowego. Niebawem Ignacy Łukasiewicz przeniósł się bliżej terenów roponośnych, do Gorlic. W 1854 r. w spółce z Tytusem Trzecieskim założył w Bóbrce k. Krosna pierwszą w dziejach kopalnię ropy naftowej. Początkowo wzorem okolicznych mieszkańców kopano płytkie rowy, w których na powierzchni wody gruntowej gromadziło się po kilkadziesiąt litrów ropy dziennie. Niebawem zaczęto kopać studnie, a wreszcie głębokie na kilkanaście metrów ocembrowane drewnem szyby. Mimo iż była to pierwsza w dziejach eksploatacja ropy do celów przemysłowych, warto pamiętać, że już w 1859 r. w Pensylwanii powstał wywiercony przy użyciu napędu parowego szyb naftowy dający 20 baryłek ropy dziennie.
W 1856 r. Łukasiewicz przeniósł się do Jasła i założył destylarnię w Ulaszowicach, a w 1859 r. drugą w Klęczanach, razem z miejscowymi właścicielami ziemskimi Zielińskimi. Tymczasem w Bóbrce na głębokości 18 m natrafiono na obfite złoże. W 1858 r. wydajność kopalni wzrosła do 2400–4000 litrów dziennie. Z kolei w Chornówce Łukasiewicz uruchomił dużą przetwórnię ropy, oprócz nafty wytwarzał z niej także smary i oleje do maszyn, asfalt oraz gudrinę (rodzaj parafiny). Były to osiągnięcia pionierskie w skali światowej, nagrodzone medalem i dyplomem uznania za zasługi dla przemysłu naftowego na wystawie powszechnej w Wiedniu w 1873 r.
![](http://www.inzynierbudownictwa.pl/images/magda/ib_04/SwissKeroseneLamp.jpg)
W latach sześćdziesiątych XIX w. doszło do galicyjskiego boomu naftowego. Zaroiło się tam od szybów, od roku 1862 wierconych ręcznie, a od 1866 r. – za przykładem amerykańskim – maszynowo. W 1877 r. we Lwowie odbył się kongres naftowy, a w 1880 r. powstało Krajowe Towarzystwo Naftowe z siedzibą w Gorlicach. Pionierskie w skali światowej przetwórstwo ropy doprowadziło do ożywienia gospodarczego na roponośnych terenach Galicji.
prof. Bolesław Orłowski
Instytut Historii Nauki PAN
Zdjęcia: Wikipedia