Właściwe posadowienie jest szczególnie istotne w przypadku rusztowań wysokich, nietypowych lub stanowiących konstrukcje wsporcze deskowań.
Głównymi elementami mającymi wpływ na stabilność konstrukcji rusztowań jest ich właściwe posadowienie oraz zakotwienie. Zadaniem poprawnie wykonanego posadowienia jest zarówno przeniesienie obciążeń wynikających z ciężaru własnego konstrukcji rusztowania, jak i wszelkich obciążeń użytkowych związanych z prowadzonymi pracami. Rusztowania są konstrukcjami szczególnie wrażliwymi na osiadanie punktów podparcia. Utrata podpory może doprowadzić na znacznego wzrostu naprężeń w poszczególnych elementach, a nawet utraty stabilności całej konstrukcji. Ze względu na tymczasowość rusztowań konstrukcje te są traktowane jako drugorzędne i nie przywiązuje się do nich szczególnej wagi [1]. Takie podejście powoduje, że konstrukcja rusztowania, zamiast zapewniać bezpieczeństwo, może się stać źródłem poważnej awarii lub przyczyną wypadku. Właściwe posadowienie jest szczególnie istotne w przypadku rusztowań wysokich, nietypowych lub stanowiących konstrukcje wsporcze deskowań.
Fot. stock.adobe/ Marjan Paliuškevič
Jednym z przykładów rusztowania, które uległo całkowitemu zawaleniu, jest konstrukcja zmontowana na czas prowadzenia prac termomodernizacyjnych w Gdańsku w 2001 r. Jak podano w pracy [2], w wyniku katastrofy budowlanej zginęły dwie osoby, a kilka zostało rannych. Jako wstępne przyczyny katastrofy wskazano błędnie wykonany montaż, a w szczególności ustawienie rusztowania na podmokłym gruncie bez odwodnienia. W tej samej pracy opisano również katastrofę budowlaną, do której doszło na terenie stoczni w Gdyni. Jedną z bezpośrednich przyczyn było posadowienie konstrukcji na nieutwardzonym podłożu.
Celem artykułu jest przedstawienie dobrych praktyk w zakresie prawidłowego posadowienia rusztowań na podłożu gruntowym, a także na elementach obiektów budowlanych. W artykule przedstawiono zalecenia ujęte w normach, przepisach oraz dokumentacji producentów, odnoszące się do zasad prawidłowego posadowienia rusztowań. Omówiono ich znaczenie oraz wpływ na bezpieczną pracę konstrukcji rusztowań.
Fot. 1. Posadowienie rusztowań na gruncie: a) prawidłowe, b) nieprawidłowe
>>> Rusztowanie wyprzedzające – bezpieczeństwo pracy i zysk ekonomiczny
>>> Czy normy serii PN-M-47900 są potrzebne branży rusztowaniowej?
Posadowienie rusztowań na gruncie
Najczęściej spotykanym sposobem posadowienia rusztowania jest posadowienie na podłożu gruntowym (fot. 1). Tego rodzaju posadowienie występuje w przypadku obiektów nowo budowanych oraz podczas modernizacji obiektów istniejących. Rusztowanie jest ustawiane na podkładach drewnianych, których zadaniem jest rozłożenie obciążenia na większą powierzchnię. Ponieważ w większości przypadków dokumentacje techniczne rusztowania powołują się na normę PN-M-47900-2:1996 [3], zostaną przytoczone jej zapisy. Tak jak cały system normalizacji w Polsce, wymieniona norma jest stosowana na zasadzie dobrowolności, a normy mają status dokumentów opisujących sprawdzony stan wiedzy technicznej. Wymieniona norma jednoznacznie wskazywała wymagania stawiane rusztowaniom bez wielu odwołań do innych norm, jak ma to miejsce w przypadku Eurokodów. Oczywiście norma wymaga aktualizacji i obecnie prowadzone są prace w tym zakresie, co zostało szczegółowo opisane w [4].
Obowiązującym aktem prawnym, w którym możemy znaleźć zapisy odnoszące się bezpośrednio do rusztowań, jest rozporządzenie [5]. W rozdziale 8 § 114 znajduje się zapis: Rusztowanie należy ustawić na podłożu ustabilizowanym i wyprofilowanym, ze spadkiem umożliwiającym odpływ wód opadowych. Niestety jest to jedyny zapis odnoszący się do kwestii posadowienia rusztowania na podłożu gruntowym. Część dotycząca odpływu wód jest jednoznaczna i zrozumiała: nie możemy doprowadzać do sytuacji, w której po opadach deszczu dochodzi do osiadania gruntu lub jego wymycia. Wymycie gruntu jest jednoznaczne z utratą części podpór, co z kolei może skutkować zawieszeniem rusztowania na kotwach nieprzystosowanych do przenoszenia obciążeń pionowych. W pracy [6] przeanalizowano wpływ różnic zagęszczenia gruntu na rozkład sił wewnętrznych. Z analiz wynika, że pokaźna różnica w poziomie zagęszczenia gruntu w kierunku równoległym do elewacji (między poszczególnymi ramami) może skutkować nawet 10-krotnym wzrostem sił w kotwach. Z kolei znaczne różnice zagęszczenia gruntu w kierunku prostopadłym (w obrębie jednej ramy) mogą doprowadzić do wzrostu naprężeń w stojakach ram nawet o 60%. W celu zminimalizowania różnic w osiadaniu stojaków wewnętrznych i zewnętrznych rama rusztowania powinna być umieszczana na jednym podkładzie drewnianym i tego typu zapis znajduje się w normie [3]. Jednakże w sytuacji, w której występują znaczne różnice rodzaju podłoża, zasada ta nie do końca wydaje się słuszna, a tego typu sytuacja nie jest wcale rzadkością, ponieważ często mamy do czynienia z rusztowaniem stawianym wokół budynku mającego opaskę wykonaną z betonu lub kostki brukowej. Do podobnych sytuacji dochodzi również w przypadku występowania garaży podziemnych, których stropy wychodzą poza obrys budynku (fot. 2).
Fot. 2. Skrajnie różne warunki posadowienia rusztowania w kierunku prostopadłym do elewacji: a) posadowienie
w obrębie stropu garażu podziemnego, b) posadowienie w obrębie opaski budynku
W dalszej części artykułu:
- Posadowienie na gruncie przy obiekcie nowo budowanym.
- Podkłady pod rusztowania.
- Posadowienie rusztowań na elementach obiektów budowlanych.
Cały tekst znajdziesz w numerze 5/2022 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”
 |
dr inż. Michał Pieńko Politechnika Lubelska |
>>> Wykonawcy elewacji chcą zmiany przepisów dotyczących rusztowań
>>> Oprogramowanie do rozliczania wynajmu deskowań i rusztowań
>>> Odpowiedzialność kierownika budowy za stan rusztowań
>>> Przyczyny wypadków na rusztowaniach
