Wycofywanie żarowych źródeł światła z rynku UE

Polacy rzadko stosują energooszczędne świetlówki. W gospodarstwach domowych stanowią one zaledwie 2,5% źródeł światła, co jest jednym z najniższych wskaźników w UE.

18 marca 2009 r. opublikowane zostało rozporządzenie Komisji Europejskiej (Commission Regulation (EC) No 244/2009) dotyczące niekierunkowych źródeł światła stosowanych w gospodarstwach domowych, wprowadzające nowe regulacje w zakresie wprowadzanych na rynek źródeł światła. Rozpoczął się w ten sposób proces stopniowego wycofywania z rynku UE nieenergooszczędnych źródeł światła.

Realizowane jest w ten sposób postanowienie UE dotyczące ograniczenia zużycia energii elektrycznej i przeciwdziałaniu ocieplaniu się klimatu. Przewiduje się, że wprowadzenie do powszechnego użycia energooszczędnych źródeł światła spowoduje ograniczenie całkowitego zużycia energii na potrzeby gospodarstw domowych o 10–15%.

Etykieta energetyczna

Rozporządzenie ma zastosowanie tylko do niekierunkowych źródeł światła, tzn. źródeł emitujących światło jednakowo we wszystkich kierunkach. Nie obejmuje źródeł światła kierunkowych emitujących strumień skupiony, takich jak np. żarówki reflektorowe, w których światło jest kierowane przez reflektor w danym kierunku. Kierunkowe źródła światła zostaną objęte innym rozporządzeniem UE, które zostanie zatwierdzone najprawdopodobniej w 2010 r.

Przezroczyste źródła światła
Etap	Data wprowadzenia	Wymaganie
1	1 września 2009	klasa energetyczna C dla źródeł światła ≥80 W
2	1 września 2010	klasa energetyczna C dla źródeł światła ≥ 65 W
3	1 września 2011	klasa energetyczna C dla źródeł światła ≥ 45 W
4	1 września 2012	klasa energetyczna C dla źródeł światła ≥ 7 W
5 (przegląd wymagań)	1 września 2013	podniesienie wymagań dla wszystkich źródeł światła
6	1 września 2016	min. klasa energetyczna B dla wszystkich źródeł światła¹⁾

Tab. 1. Etapy wycofywania przezroczystych źródeł światła
¹⁾ Z wyjątkiem lamp przezroczystych z trzonkami G9 i R7s.

Nazwa źródła światła	Oszczędność energii w stosunku do tradycyjnych żarówek	Klasa energetyczna
Żarówki tradycyjne	–	E, F, G
Żarówki halogenowe wysokonapięciowe (230 V)	0–15%	D, E, F
Żarówki halogenowe niskonapięciowe (12 V)	25%	C
Żarówki halogenowe z ksenonowym gazem wypełniającym (230 V)	25%	C
Żarówki halogenowe z powłoką odbijającą podczerwień (12 V i 230 V)	45%	B
Świetlówki liniowe	80%	A
Świetlówki kompaktowe	80%	A/B

Tab. 2. Zestawienie źródeł światła wraz z określeniem ich przynależności do klas efektywności energetycznej A, B, C, D, E, F, G i określeniem oszczędności zużycia energii w stosunku do żarówek

Klasa energetyczna źródeł światła

Źródła światła przeznaczone dla gospodarstw domowych krajów UE zgodnie z Dyrektywą 1998/11/EC muszą być zaopatrzone w etykiety energetyczne (Energy Label). Etykieta, znajdująca się na opakowaniu, pokazuje sprawność energetyczną źródeł światła stosowanych w gospodarstwach domowych w podziale na siedem klas, oznaczonych literami od A do G. „A” oznacza „bardzo wysoką sprawność”, zaś „G” – „najmniejszą sprawność”. Określanie klasy sprawności energetycznej następuje na podstawie zmierzonych wartości strumienia świetlnego i mocy źródła światła. Metoda pomiaru określona jest w normie PN-EN 50285 Efektywność energetyczna źródeł światła do użytku domowego − Metody pomiarów. Stosowanie etykiet określa rozporządzenie Ministra Pracy i Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących dokumentacji technicznej, stosowania etykiet i charakterystyk technicznych oraz wzorów etykiet dla urządzeń (Dz.U. z 2005 r. Nr 98, poz. 825). Najbardziej energooszczędnymi źródłami światła dla gospodarstw domowych są świetlówki kompaktowe i liniowe (klasa A i B). Najmniejszą sprawność mają żarówki, które mieszczą się przeważnie w klasie E.

Fot. 1. Porównanie kształtu świetlówki kompaktowej i tradycyjnej żarówki

Etapy wycofywania nieenergooszczędnych źródeł światła

Wycofanie z rynku żarówek tradycyjnych i większości żarówek halogenowych nastąpi poprzez podniesienie wymaganej dla nich klasy energetycznej.

Przezroczyste lampy żarowe będą wycofywane etapami, począwszy od 1 września 2009 r.

Wszystkie nieprzezroczyste lampy żarowe będą wycofywane z dniem 1 września 2009 r.

Fot. 2. Nowoczesna świetlówka kompaktowa o kształcie tradycyjnej żarówki (po rozmontowaniu)

Źródła światła, które nie są objęte rozporządzeniem

Żarówki halogenowe przezroczyste z trzonkiem G9 i R7s oraz żarówki reflektorowe tradycyjne i halogenowe.

Fot. 3. Tradycyjna żarówka reflektorowa o trzonku E27

Podsumowanie wprowadzanych uregulowań

Wprowadzane zmiany mają na celu ograniczenie zużycia energii w gospodarstwach domowych poprzez wyeliminowanie nieefektywnych źródeł światła. Działają na korzyść użytkowników sprzętu oświetleniowego. W istniejących obecnie oprawach oświetleniowych będzie można stosować bez przeszkód świetlówki lub odpowiednie żarówki halogenowe i żarówki LED-owe jako zamienniki tradycyjnych żarówek. Posiadają one te same trzonki, więc bez trudu dadzą się wkręcić w istniejące oprawy. Część z nich swoim wyglądem i rozmiarami przypomina tradycyjną żarówkę (przykład takiej energooszczędnej żarówki pokazano na fot. 5). Przy wyborze świetlówki kompaktowej należy zwrócić uwagę na jej barwę. Można wybrać, w zależności od upodobań, świetlówkę o barwie białej lub np. ciepłobiałej. Informacja o barwie światła powinna się znajdować na opakowaniu. Większa cena nowej generacji źródeł światła zostanie zrekompensowana mniejszym zużyciem energii i dużo większą trwałością.

Fot. 4. Żarówka halogenowa liniowa o trzonku R7s

Nie należy bać się stosowania świetlówek kompaktowych. Obecne produkowane świetlówki nie powodują zakłóceń sieci ani nie są źródłem promieniowania UV. Wprowadzono nową elektroniczną metodę zapłonu oraz nowe technologie nanoszenia luminoforów i samych luminoforów. Wszystko to jest uregulowane prawnie specjalnymi normami i przepisami, np. z zakresu zakłóceń elektromagnetycznych. Spełniające obowiązujące normy świetlówki kompaktowe nie są w żadnym wypadku źródłem zakłóceń pracy innych urządzeń ani nie będą emitowały promieniowania UV. Układy elektroniczne, zgodne z obowiązującymi przepisami i normami, sprawiają, że pobór mocy świetlówek kompaktowych jest zgodny z deklarowanym na opakowaniu czy na trzonku. Nie ma również problemu z wyłączaniem i załączaniem tego typu świetlówek.

Fot. 5. Reflektorowa żarówka halogenowa o trzonku GU10

Na zakończenie warto powiedzieć, że dynamiczny rozwój nowych źródeł światła w ostatnich latach, zwłaszcza diod elektroluminescencyjnych LED, otworzył zupełnie nowe możliwości zarówno przed producentami, jak i użytkownikami oświetlenia. Bardzo długa trwałość diod LED sprawi, i to już w najbliższej przyszłości, że stosowane w naszych mieszkaniach oprawy oświetleniowe wraz z tymi diodami będziemy wymieniali po kilkunastu latach wraz z przepaleniem się zamocowanych w nich źródeł światła.

Polski Związek Przemysłu Oświetleniowego szeroko informował o wprowadzanych zmianach ustawowych m.in. przedstawicieli największych sieci handlowych w Polsce.

	Nieprzezroczyste źródła światła			Przezroczyste źródła światła
Data obowiązy- -wania	Żarówki tradycyjne	Żarówki halo- -genowe	Świetlówki kompa- -ktowe	Żarówki tradycyjne i halogenowe standardowe: ≥80 W, ≥65 W, ≥45 W, ≥7 W				Żarówki halo- -genowe z kseno- -nowym gazem wypełnia- -jącym	Żarówki halo- -genowe z powłoką IRC
Wymagana klasa energetyczna
Obecnie	Brak wym.	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak	Brak
od 01.09. 2009	A eliminacja z rynku	A eliminacja z rynku	A	C eliminacja z rynku	E	E	E	C	B
od 01.09. 2010			A		C eliminacja z rynku	E	E	C	B
od 01.09. 2011			A			C eliminacja z rynku	E praktyczna eliminacja z rynku	C	B
od 01.09. 2012			A				C eliminacja z rynku	C	B
od 01.09. 2013	Przegląd wymagań i podniesienie wymagań
od 01.09. 2016			A					B¹⁾ eliminacja z rynku	B