Jak w obiekcie zabytkowym w prosty sposób zmniejszyć koszty ogrzewania na przykładzie kościoła w Jaworzu

26.08.2015

Poduszka powietrzna stosowana w okresie grzewczym w celu zmniejszenia kubatury do ogrzania oraz przysło­nięcia otworu kopuły kościoła i zapobieżenia ucieczce ogrzanego powietrza.

Zabytkowy kościół pw. Opatrzności Bożej w Jaworzu k. Bielska-Białej wzniesiony został na początku XIX w. (później przebudowywany) na rzucie krzyża z kopułą w nawie poprzecznej (transepcie).

Kopuła o średnicy ok. 5 m osadzona została na wydłu­żonym tamburze (podbudowie) o wysokości ponad 8 m, w którego połowie pod kopułą znajduje się pas okien rozdzielonych kolumienkami. Każde z 12 okien o wymiarach ok. 80 x 320 cm z łukowym zwieńczeniem jest szklone po­jedynczą szybą i nieszczelne. Łączna powierzchnia okien to ok. 28,8 m2.

Wezgłowie kopuły znajduje się na wysokości 19 m, a zwor­nik kopuły sięga 22,3 m od poziomu posadzki. Kubatura kopuły z tamburem wynosi ok. 260 m3, co stanowi ok. 9% kubatury wnętrza kościoła, kubatura całkowita wnętrza wynosi ok. 3000 m3.

Kopuła z tamburem to nie tylko przestrzeń do ogrzania, ale „komin”, przez który ucieka ciepłe powietrze z ogrza­nego wnętrza tym szybciej, że w tamburze kopuły są nieszczelne okna pojedynczo szklone, a kopuła jest nieocieplona.

W kościele w latach 80. wprowadzono system ogrze­wania promiennikami gazowymi. System ten wówczas wydawał się najbardziej ekonomiczny, ale głównym man­kamentem tego rozwiązania było ogrzewanie miejscowe z pozostawieniem wolnych przestrzeni nieogrzewanych naw bocznych. Ponadto przy spalaniu gazu wprowadzono do wnętrza wilgoć.

W późniejszym okresie zamieniono ogrzewanie promien­nikami gazowymi na ogrzewanie kościoła przez nadmuch ogrzanego powietrza kanałami rozmieszczonymi syme­trycznie na nawy boczne i prezbiterium z kotłowni gazowej zlokalizowanej w podpiwniczeniu pod zakrystią. Natomiast powrót powietrza następuje kanałem pod posadzką w osi nawy głównej. Ten system ogrzewania obecnie funkcjonuje.

 

Zaprojektowane rozwiązanie

W 2008 r. zaprojektowano poduszkę powietrzną z prze­zroczystej folii PCV umieszczoną w tamburze kopuły poni­żej przeszklenia, zatrzymującą wypływ ogrzanego powie­trza z kościoła przez nieszczelności okien i nieocieploną kopułę.

W tamburze kopuły poniżej pasa okien zamocowano krzyżak z rur stalowych nierdzewnych. Na środku krzyżaka zamo­cowano główne zawiesie z krążkiem, przez które wciąga się linką poduszkę powietrzną w luźnej postaci na poziom krzyżaka. Linka naciągu wchodzi przez otwór w tamburze kopuły do kołowrotka z blokadą zlokalizowanego na strychu. Po wciągnięciu plastikowej poduszki do osi krzyżaka napeł­nia się ją powietrzem za pomocą elektrycznej dmuchawy. Poduszka po napełnieniu uszczelnia otwór w poziomie tamburu, dociskając się do okrągłej ściany tamburu. Pewnym utrudnieniem przy wyciąganiu worka poduszki powietrznej jest duży żyrandol w osi transeptu za­mocowany czterema linkami do łęków między kolumnami.

Zastosowanie poduszki powietrznej na okres grzewczy ma na celu zmniej­szenie kubatury do ogrzania oraz przysłonięcie otworu kopuły przed ucieczką ogrzanego powietrza przez nieszczelne, pojedyncze okna w tam- burze kopuły, a także obniżenie wyso­kości przestrzeni transeptu.

 

Rys. Przekrój podłużny kościoła z poduszką powietrzną w tamburze kopuł

 

Elementy rozwiązania

– Plastikowa poduszka z przezroczy­stego (matowego) PCV o wzmoc­nionej wytrzymałości dostosowana do średnicy otworu tamburu kopuły, tj. ok. 22,06 m2 (promień tamburu r ≈ 2,65 m).

– Okrągła poduszka powietrzna o średnicy 5,30 m i wysokości ok. 60-80 cm usztywniona wewnętrz­nymi linkami pozwalającymi na utrzymanie kształtu poduszki.

– W węzłach mocowania linek we­wnętrznych od góry – linki do do­datkowego podwieszenia poduszki do krzyżaka. Dolne węzły mocowa­nia linek w poduszce mogą mieć podkładki w kształcie gwiazdek, co może dodatkowo uatrakcyjnić widok poduszki od dołu.

– Elektryczna mała dmuchawa połączo­na wężem z poduszką powietrzną.

– Kołowrotek z blokadą i linką do wcią­gania poduszki zamocowany do sta­bilnej konstrukcji na strychu.

– Krzyżak z rur ze stali nierdzewnej zamocowany na stałe do konstrukcji więźby lub łęków sklepień.

Projektowane rozwiązanie nie spo­wodowało zmian w strukturze za­bytkowej budowli, nie narusza jej za­bytkowego charakteru, lecz jedynie przez okres sezonu grzewczego nieco przysłania wnętrze kopuły, dając efekt matowej przysłony, przez którą nadal widać kopułę i okna w tamburze. Zastosowanie w złączach linek usztyw­niających poduszkę powietrzną od dołu okrągłych podkładek w kształcie gwiaz­dek daje wrażenie nieboskłonu.

Łączny koszt założenia poduszki po­wietrznej z jej wykonaniem i sprzętem do montażu nie przekroczył 3 tys. zł (2008 r).

Nie przeprowadzono szczegółowych wyliczeń (a szkoda), jakie uzyskano po zamontowaniu poduszki na okres grzewczy i oszczędności w ogrzewa­niu kościoła, ale stwierdzono w ciągu minionych kilku lat odczuwalną różni­cę w opłatach za ogrzewanie kościoła przy poprawionym komforcie cieplnym wnętrza.

Dodatkowo uzyskano podsuszenie ścian od wnętrza oraz sklepień w na­wie bocznej od południa – co zaobser­wowano w ciągu ostatnich lat stoso­wania poduszki w okresie zimowym. Zasadniczym rozwiązaniem osuszenia ścian zewnętrznych kościoła będzie wykonanie izolacji poziomej według opracowanej dokumentacji zatwier­dzonej przez starostwo i wojewódz­kiego konserwatora zabytków.

 

Fot. Kopuła kościoła w Jaworzu (fot. Hons084, wikipedia.pl)

 

Zalety rozwiązania

– prostota i dyskretność konstrukcji stałej (krzyżak) do zawieszania po­duszki powietrznej;

– lekkość poduszki przy łatwym mon­tażu i demontażu;

– przepuszczalność światła natural­nego do wnętrza z utrzymaniem wglądu w przestrzeń kopuły;

– niski koszt wykonania;

– rozwiązanie niepowodujące zmian w strukturze zabytkowego obiektu;

– eliminacja wypływu ciepłego powie­trza przez „komin”, jakim jest ko­puła z tamburem nad transeptem kościoła;

– polepszony komfort cieplny wnę­trza;

– oszczędności w wydatkach na ogrzewanie.

 

Wady rozwiązania

– zmniejszenie wymiany powietrza, co wydaje się w tym przypadku mało istotne przy wysokim wnę­trzu (nawy boczne i nawa główna o h ≈ 10 m);

– ograniczenie współczynnika oświetle­nia naturalnego wnętrza mimo zasto­sowania przezroczystej folii PCV.

Autor ma nadzieję, że przedstawio­ne rozwiązanie będzie stosowane w podobnych wnętrzach zabytkowych obiektów, a szczególnie w kościołach, w których warunki ukształtowania wnętrza będą podobne, czyli wystę­puje w nich kopuła.

 

Kościół pw. Opatrzności Bożej w Jaworzu k. Bielska-Białej

Inwestor: Parafia rzymskokatolicka w Jaworzu

ks. kan. Adam Gramatyka

Projektant: arch. Jerzy Gleń

współpraca konstruktorska: inż. Tadeusz Makulski Realizacja: 2008 r.

Kubatura wnętrza kościoła: ok. 3000 m

Kubatura kopuły z tamburem: ok. 260 m3 (~ 9%)

Poduszka powietrzna:

–   średnica 5,30 m

–   powierzchnia 22,06 m2

–  wysokość 60-80 cm

–   obwód 16,6 m

 

mgr inż. arch. Jerzy Gleń

www.facebook.com

www.piib.org.pl

www.kreatorbudownictwaroku.pl

www.izbudujemy.pl

Kanał na YouTube

Profil linked.in